Een belangrijke taak van de Tweede Kamer is het beoordelen van besluiten van het kabinet (en van individuele bewindspersonen). Bij die controlerende taak wordt gebruikgemaakt van het recht op inlichtingen, een recht dat ieder individueel Tweede Kamerlid heeft en dat is vastgelegd in de Grondwet. De regering is verplicht om ieder individueel Kamerlid de inlichtingen te geven waar hij of zij om vraagt. Alleen als het belang van de staat in het geding is, mag de regering weigeren de informatie te verschaffen.
Daarnaast kan de Kamer een andere organisatie vragen een onderzoek in te stellen. Verder kan de Tweede Kamer zelf informatie inwinnen van burgers en organisaties via hoorzittingen en door het afleggen van werkbezoeken.
De uitkomsten van controle kunnen ertoe leiden dat de Tweede Kamer 'ingrijpt' in een bepaald beleid. Zij kan bijvoorbeeld het kabinet of bewindspersoon verzoeken om een bepaalde maatregelen te nemen of een afkeurende uitspraak doen over het functioneren van kabinet of bewindspersoon. Het financiële beleid en de effecten van maatregelen hebben speciale aandacht van de Kamer.
Inlichtingenrecht
Het inlichtingenrecht kent verschillende vormen:
-
Vragenrecht
Als uitvloeisel van het recht op inlichtingen, waarover alle inidivuele Kamerleden beschikken, kennen Tweede en Eerste Kamer het vragenrecht. Met dit recht kunnen alle leden behalve tijdens de debatten en de schriftelijke behandeling van (wets)voorstellen vragen stellen aan de regering. Hiervoor hebben ze, in tegenstelling tot bij het recht van interpellatie, geen verlof van de Kamer nodig.
-
Recht van interpellatie
Het recht van interpellatie geeft Tweede en Eerste Kamerleden de mogelijkheid om met een bewindspersoon over een onderwerp buiten de orde van de dag te debatteren. Oftewel: een onderwerp dat niet reeds op de vergaderagenda van de Kamer staat. Daarmee wordt de vastgestelde agenda van de Kamer wordt immers duidelijk doorbroken (interpellatie komt van het Latijnse woord voor 'krachtig onderbreken'). Met het recht van interpellatie kunnen Kamerleden een minister of staatssecretaris in de Kamer ter verantwoording roepen.
-
Recht van onderzoek: enquêtes en onderzoeken
Het parlement heeft onder meer de taak de regering te controleren. De Tweede Kamer stelt daarom soms een onderzoek naar een bepaalde zaak in. Dit kan de vorm van een parlementair onderzoek of van een parlementaire enquête hebben. Een enquête is een zware vorm van een onderzoek, waarbij de getuigen verplicht zijn om te verschijnen en waarbij de verhoren onder ede plaatsvinden. In tegenstelling tot enquêtes is er voor een gewoon onderzoek tot dusverre niets in de wet geregeld.
Andere vormen van controle
-
Motie
Moties zijn uitspraken van de Tweede of Eerste Kamer, die door één of twee Kamerleden of door een commissie worden voorgesteld, bijvoorbeeld:
-
-over het vertrouwen in het kabinet of een bewindspersoon
-
-reacties op (nieuwe) ontwikkelingen
-
-over meer beleidsmatige aandacht voor een onderwerp
-
-meer of minder geld voor een bepaald beleidsonderdeel
-
-
Controle Tweede Kamer op Europees gebied
Als lidstaat van de Europese Unie heeft Nederland te maken met besluitvorming op het Europese niveau. De Tweede Kamer is op verschillende manieren betrokken bij het controleren van Europese besluitvorming én bij de controle op nationale wetgeving die is afgeleid van Europese besluiten.
-
Inlichtingen over vredesmissies
Op grond van artikel 100 van de Grondwet is de regering verplicht de Tweede Kamer vooraf in te lichten over deelname aan militaire operaties ter handhaving of bevordering van de internationale rechtsorde (vredesmissies). Het gaat daarbij zowel om humanitaire hulpverlening en inzet van de krijgsmacht bij een gewapend conflict.
-
Dag van de verantwoording
Vanaf 2000 worden jaarlijks op de derde woensdag in mei de jaarverslagen van de diverse ministeries door de minister van Financiën aan de Staten-Generaal aangeboden. In die rapporten leggen de ministers verantwoording af over het gevoerde financieel beheer. Ook de president van de Algemene Rekenkamer biedt een rapport aan, waarin de jaarverslagen kritisch onder de loep worden genomen. Sinds 2008 worden de verslagen direct openbaar gemaakt.
Tijdelijke complexe overheidsprojecten die tot een omvangrijke blijvende verandering in het voorzieningenniveau van de overheid moeten leiden, kunnen door de Tweede Kamer worden aangewezen als 'groot project'. Voorbeelden zijn grote reorganisaties, invoering van complexe wet- of regelgeving, of de aanleg van spoorwegverbindingen. In het kader van de daarvoor geldende 'Procedureregeling Grote Projecten' moeten bewindslieden de Tweede Kamer uitgebreid en geregeld informeren over de gang van zaken rond zulke projecten.
Meer over