Europese Centrale Bank (ECB)

Kerntaken & middelen

De basisdoelstelling van de ECB is zorg dragen voor prijsstabiliteit. De ECB streeft naar een inflatie van twee procent. Om dat doel te kunnen bereiken heeft de ECB een aantal middelen tot haar beschikking gekregen. Dat instrumentarium is in de nasleep van de eurocrisis en de opkomende angst voor deflatie in 2014 opgerekt. De ECB bleef hiermee binnen haar mandaat; de lidstaten hebben de ECB geen nieuwe bevoegdheden toebedeeld.

Het huidige takenpakket omvat:

• - 

  het bepalen en ten uitvoer leggen van het monetair beleid van het eurogebied, door (1) het rentetarief voor banken die lenen bij de ECB te verlagen of te verhogen, (2) het uitzetten van langerlopende herfinancieringsacties, het goedkoop geld uitlenen aan banken met als voorwaarde dat zij geld lenen aan bedrijven en particulieren, en (3) het opkopen van gebundelde leningen van banken aan het midden- en kleinbedrijf (asset-backed securities)
• - 

  het verrichten van valutamarktoperaties, waarbij de ECB samen met nationale centrale banken op grote schaal buitenlandse valuta koopt of verkoopt
• - 

  het aanhouden en beheren van de officiële externe reserves van het eurogebied (portefeuillebeheer)
• - 

  het bevorderen van een goede werking van het betalingsverkeer
• - 

  het opkopen van obligaties van financiële instellingen

De ECB houdt de economische ontwikkeling van de eurozone en de Europese Unie in zijn geheel nauwlettend in de gaten. Dat doet zij om de risico's voor het inflatiecijfer in te kunnen schatten. De ECB heeft expliciet niet als doel om economische groei aan te jagen.

ECB en het bankentoezicht

De ECB speelt ook een belangrijke rol in het toezicht op de banken. Binnen de ECB is het Gemeenschappelijk Toezichtmechanisme (beter bekend onder in de Engelse benaming en afkorting, het 'Single Supervisory Mechanism' of SSM) daar verantwoordelijk voor. Het SSM let met name op de mogelijke risico's die de grote systeembanken in de eurozone voor de nationale overheden vormen, mochten ze in de problemen komen. Het SSM werkt in de praktijk zo onafhankelijk mogelijk van andere afdelingen van de ECB.

De ECB werkt op dit terrein ook samen met de Europese Bankenautoriteit, dat toezicht houdt op alle banken in de Europese Unie.

Overige taken

Andere taken van de ECB zijn:

• - 

  het verzamelen van statistische gegevens
• - 

  toezicht op de gehele financiële sector
• - 

  de uitgifte van bankbiljetten in de eurozone
• - 

  samenwerking met andere Europese en internationale organisaties

De ECB kan het realiseren van deze taken afdwingen met verordeningen en beschikkingen van de Europese Commissie.

De Europese Commissie is verplicht de ECB te raadplegen bij het opstellen van nieuwe wetgeving op het terrein van de financiële sector.

Het eurosysteem kent drie organen die samen de ECB vormen en besluiten nemen:

• - 

  Directie: verantwoordelijk voor het dagelijkse bestuur van de ECB en het uitvoeren van het monetaire beleid van de eurozone. De huidige president van de ECB is Christine Lagarde
• - 

  Raad van Bestuur: neemt de belangrijke besluiten over het monetaire beleid van de eurozone, zoals het vaststellen van de rente. De Raad van Bestuur wordt gevormd door de directie én presidenten van centrale banken van landen die de euro als munt hebben
• - 

  Algemene Raad: werkt mee aan adviezen en de coördinatie van monetair beleid in de hele Europese Unie. In de Algemene Raad zitten vanuit de directie de president en vicepresident van de ECB én de presidenten van alle centrale banken in de Europese Unie

Het SSM, verantwoordelijk voor het bankentoezicht, heeft een eigen Raad van Toezicht. De SSM valt wel onder de Raad van Bestuur van de ECB.

Procedure en stemrecht

Vrijwel alle besluiten worden genomen door de Raad van Bestuur. Die neemt besluiten met gewone meerderheid (de helft plus één). Niet alle leden van de Raad van Bestuur hebben stemrecht. Om te bepalen wie er stemrecht hebben is de Raad van Bestuur in drie groepen verdeeld. Per groep heeft een aantal leden van die groep stemrecht; binnen de groepen rouleert het stemrecht dus. De eerste groep bestaat uit de zes directieleden; zij hebben allen altijd stemrecht. De tweede groep bestaat uit de vijf landen die de grootste economie en financiële sector hebben. Nederland behoort tot die groep. Vier van de vijf landen hebben stemrecht. De derde groep bestaat uit de overige landen die de euro als munt hebben. Elf van de nu veertien landen uit die groep hebben stemrecht.

Ook leden van de Raad van Bestuur die geen stemrecht hebben nemen deel aan discussies over het te voeren beleid.

In de praktijk wordt er binnen de ECB gestreefd naar consensus, waarbij alle lidstaten het eens worden over het te voeren beleid.

Uitzondering

Besluiten die gaan over de kapitaalpositie van de ECB en hoeveel iedere lidstaat moet bijdragen worden genomen op basis van tweederde meerderheid, waarbij de stemmen gewogen worden op basis van het ingebrachte kapitaal.

SSM

Besluiten in het kader van het SSM worden door de eigen Raad van Toezicht met gewone meerderheid genomen. Alle besluiten worden daarna voorgelegd aan de Raad van Bestuur, die een beslissing neemt volgens de normale procedure. Alleen als de Raad van Bestuur expliciet bezwaar maakt tegen een maatregel, gaat deze niet door.

Vertegenwoordigers uit de lidstaten hebben zitting in de Raad van Bestuur, de Directie en de Algemene Raad van de Europese Centrale Bank.

Nederland is in het bestuur van de ECB vertegenwoordigd door:

• - 

  Klaas Knot (2011 - heden, President van De Nederlandse Bank)

Hij volgde in 2011 Nout Wellink op.

Vanaf 15 december 2020 zit de Nederlander Frank Elderson in de directie van de ECB.

De eerste voorzitter van de ECB was een Nederlander, Wim Duisenberg. Hij gaf leiding aan de ECB van 1998 tot 2003 en overzag de invoering van de euro.

Factsheet ECB