H.V. (Haya) van Someren-Downer

Bekende, populaire en spraakmakende VVD-politica, die samen met Hans Wiegel en Harm van Riel in de jaren zeventig het gezicht van de VVD bepaalde. Kwam, na journaliste te zijn geweest, in 1959, als jonge vrouw in de Tweede Kamer en toonde zich als onderwijswoordvoerster een geducht tegenspeelster van Cals. Tegenstander van de Mammoetwet. Als omroepspecialist voorstander van een bestel met ruimte voor commercie. Als partijvoorzitter droeg zij sterk bij aan groei van de VVD. Vanaf 1976 fractievoorzitter in de Senaat; daar kruiste zij ook de degens met minister Van Kemenade over de Middenschool. Sprak op een kenmerkende, wat geaffecteerde wijze, heldere politieke taal. Zou in 1977 minister van Onderwijs zijn geworden als een ziekte dat niet had verhinderd. Overleed in 1980 op nog relatief jonge leeftijd.

VVD
functie(s) in de periode 1959-1980: lid Tweede Kamer, lid Eerste Kamer, fractievoorzitter EK, partijvoorzitter

Inhoud

1. Personalia
2. Partij/stroming
3. Hoofdfuncties/beroepen
4. Partijpolitieke functies
5. Nevenfuncties
6. Opleiding
7. Activiteiten
8. Wetenswaardigheden
9. Publicaties van/over
10. Familie/gezin

Personalia

voornamen (roepnaam)

Haya Victoria (Haya)

wijziging in naam en/of titulatuur

• G.V. Downer, van 5 juli 1926 tot 26 oktober 1954
• G.V. van Someren-Downer, van 26 oktober 1954 tot 7 januari 1974
• H.V. van Someren-Downer, vanaf 7 januari 1974

geboorteplaats en -datum

Amsterdam, 5 juli 1926

overlijdensplaats en -datum

Rotterdam, 12 november 1980

Partij/stroming

partij(en)

VVD (Volkspartij voor Vrijheid en Democratie), vanaf januari 1948

Hoofdfuncties/beroepen

• redacteur kunst, dagblad "De Telegraaf", van 1953 tot 1958
• parlementair redacteur, dagblad "De Telegraaf", van 1958 tot maart 1959
• lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 20 maart 1959 tot 1 oktober 1968
• lid Provinciale Staten van Zuid-Holland, van 2 juni 1966 tot maart 1969
• lid Rijnmondraad, van 22 september 1970 tot september 1974
• lid Eerste Kamer der Staten-Generaal, van 17 september 1974 tot 12 november 1980
• fractievoorzitter VVD Eerste Kamer der Staten-Generaal, van 15 juni 1976 tot 12 november 1980

Partijpolitieke functies

In de uitgebreide versie is een overzicht van partijpolitieke functies opgenomen.

Nevenfuncties

afgeleide functies, presidia etc.

• plaatsvervangend lid Presidium (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van 1 maart 1967 tot 1 oktober 1968
• lid College van Senioren (Eerste Kamer der Staten-Generaal), van 15 juni 1976 tot 12 november 1980
• lid parlementaire delegatie naar Suriname, van 20 oktober 1978 tot 30 oktober 1978
• voorzitter vaste commissie voor Nederlands-Antilliaanse Zaken (Eerste Kamer der Staten-Generaal), van 23 november 1979 tot 12 november 1980

Opleiding

In de uitgebreide versie is een overzicht van de opleiding(en) opgenomen.

Activiteiten

als parlementariër

• Hield zich in de Tweede Kamer vooral bezig met onderwijs en omroepzaken
• Was in 1962 woordvoerster van haar fractie bij de behandeling van de 'Mammoetwet' en de voornaamste tegenstander van het voorstel van minister Cals
• Was in 1964 woordvoerster van haar fractie bij de behandeling van de ontwerp-Wet op de kansspelen
• Hield zich in de Eerste Kamer vooral bezig met onderwijs en Koninkrijkszaken
• Voerde in 1975 het woord bij het debat over de onafhankelijkheid van Suriname

opvallend stemgedrag (2/7)

• In 1975 stemden Zoutendijk en zij als enigen van de VVD-fractie vóór de onafhankelijkheid van Suriname
• Stemde in 1976 tegen het (verworpen) initiatiefwetsvoorstel Geurtsen/Lamberts/Veder-Smit/Roethof inzake afbreking van zwangerschap (abortus provocatus)

In de uitgebreide versie is een overzicht van opvallend stemgedrag opgenomen.

Wetenswaardigheden

algemeen (5/9)

• Nam in 1968 ontslag als Tweede Kamerlid op grond van huiselijke overwegingen
• Tijdens haar voorzitterschap van de VVD steeg het ledental van die partij van 30.000 naar 80.000
• Fel bestrijdster van de plannen van minister Van Kemenade om te komen tot een middenschool als enige onderwijsvorm voor 12- tot 16-jarigen. Door haar daarover ingediende moties werden in april 1976 echter verworpen.
• In december 1979 verwierp de Eerste Kamer met 36 tegen 30 stemmen een door haar ingediende motie over het verlenen van steun aan de Paralympics in Assen, ook als daaraan een Zuid-Afrikaans team zou deelnemen. Twaalf CDA-leden stemden tegen, omdat zij geen conflict met de Tweede Kamer wilden, die een tegengestelde motie had aangenomen.
• Trachtte in februari 1980 tevergeefs de partijleiding over te halen de zijde van minister Andriessen te kiezen om zo een kabinetscrisis uit te lokken in het eerste kabinet-Van Agt

uit de privésfeer

• Haar vader was drie jaar lid van de NSB (1940-1943), haar broers waren lid van NSB-organisaties. Haya kwam daardoor op gespannen voet met haar familie.
• Haar echtgenoot was onderdirecteur van verzekeringsmaatschappij "Amstleven" en adjunct-directeur van de Rotterdamsche Verzekerings Sociëteiten

verkiezingen

• Werd in 1974 en 1980 tot Eerste Kamerlid gekozen door Groep III: Noord-Holland

U ziet een selectie van wetenswaardigheden. In de uitgebreide versie is een overzicht van wetenswaardigheden opgenomen.

Publicaties van/over

literatuur/documentatie

• F. Korthals Altes, "Haya van Someren - De geïnspireerde liberale aanvoerster", in: W.J.A. van den Berg e.a. (red.), "Kopstukken van de VVD" (1988), 91
• J.H.C. van Zanen, "Haya van Someren-Downer, vrouw voor vrijheid en democratie" (Amsterdam, 1994)
• A. van Veldhuijzen, "Downer, Gerarda Victoria (1926-1980)", in: Biografisch Woordenboek van Nederland, deel V, 105
• H.J.L. Vonhoff, "Liberalen onder één dak" (1998), 139
• A. Plechel, "Haya van Someren-Dewoner. Liberaal activiste" (2015)

Biografisch Woordenboek(en)

biografie opgenomen in het Biografisch Woordenboek van Nederland

archivalia

archief-Van Someren-Downer, Nationaal Archief

Familie/gezin

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.