Voorbereidingen voor een brexit zonder akkoord: Europese Commissie maakt de balans op van de voorbereidingen en geeft praktische richtsnoeren met het oog op een gecoördineerde EU-aanpak

Met dank overgenomen van Europese Commissie (EC), gepubliceerd op woensdag 10 april 2019.

In de aanloop naar de Europese Raad (art. 50) van vandaag heeft de Europese Commissie de balans opgemaakt van de intensieve “no deal”-voorbereidingen die de Europese Unie heeft getroffen en ten behoeve van de lidstaten praktische richtsnoeren op vijf terreinen opgesteld.

Het betreft de rechten van burgers inzake verblijf en sociale zekerheid, gegevensbescherming, geneesmiddelen en medische hulpmiddelen, politiële en justitiële samenwerking in strafzaken en visserij. Het doel van de vandaag uitgebrachte richtsnoeren is een vlotte implementatie te waarborgen van Europese en nationale noodmaatregelen in het geval dat het Verenigd Koninkrijk op 12 april, of op een later tijdstip, ­de EU zonder akkoord zou verlaten, en gedurende een dergelijke “no deal”-fase een gecoördineerde aanpak te bewaren. Een terugtrekking zonder akkoord zal ontregeling met zich meebrengen en is niet wenselijk, maar de EU is er volledig op voorbereid.

Zoals door voorzitter Juncker is verklaard in het Europees Parlement op 3 april 2019, wordt van het VK in een scenario zonder akkoord verwacht dat het drie essentiële scheidingskwesties regelt, wat voor de EU een eerste voorwaarde is om besprekingen over de toekomstige betrekkingen aan te knopen. Deze kwesties zijn: (1) de bescherming en handhaving van de rechten van burgers die vóór de brexit hun recht op vrij verkeer hebben uitgeoefend, (2) het nakomen van de door het Verenigd Koninkrijk als lidstaat aangegane financiële verplichtingen en (3) het respecteren van de letter en de geest van het Goede-Vrijdagakkoord en het bewaren van de vrede op het eiland Ierland en de integriteit van de interne markt.

Richtsnoeren op 5 terreinen

  • 1. 
    De rechten van burgers inzake verblijf en sociale zekerheid

De Europese Commissie heeft steeds duidelijk gesteld dat bescherming van de rechten van Britse burgers in de EU in een scenario zonder akkoord een prioriteit is en dat de lidstaten met betrekking tot hun rechten een ruimhartige aanpak moeten hanteren. Van het VK wordt op dit vlak wederkerigheid verwacht. De EU27-lidstaten hebben nationale noodmaatregelen voorbereid opdat Britse burgers die legaal in de EU27 verblijven, in de periode onmiddellijk na een terugtrekking zonder akkoord hun verblijf legaal kunnen voortzetten. De richtsnoeren van vandaag geven een overzicht van de noodmaatregelen van de EU, met name de noodverordening betreffende de coördinatie van de socialezekerheidsstelsels. De Commissie heeft voorgesteld dat de lidstaten een eenzijdige, gecoördineerde aanpak volgen voor sommige kwesties die niet door de verordening worden behandeld en heeft ter aanvulling ook gebieden aangewezen waar afzonderlijke lidstaten de bescherming kunnen uitbreiden via eigen nationale, unilaterale maatregelen.

  • 2. 
    Politiële en justitiële samenwerking in strafzaken

In een scenario zonder akkoord zou het EU-rechtskader inzake politiële en justitiële samenwerking niet langer van toepassing zijn op het VK. De samenwerking met het VK zal daarom moeten plaatsvinden op basis van alternatieve rechtskaders en samenwerkingsmechanismen die op het internationaal en nationaal recht steunen. In de vandaag gepresenteerde richtsnoeren worden de instrumenten gepresenteerd waarop de EU en haar lidstaten kunnen terugvallen om de continuïteit van de rechtshandhaving en de justitiële samenwerking, en een onverminderd hoog niveau van veiligheid voor de burgers, te waarborgen. Daarnaast wordt er toelichting aan de lidstaten verstrekt over de loskoppeling van het Verenigd Koninkrijk van verschillende EU-databanken, -netwerken en -informatiesystemen.

  • 3. 
    Geneesmiddelen en medische hulpmiddelen

Van meet af aan is de medische sector door de Commissie als prioriteit aangemerkt voor haar voorbereidingen, waarbij reeds in juli 2017 richtsnoeren zijn uitgevaardigd. Dankzij de maatregelen zou het merendeel van de door het vertrek van het VK getroffen geneesmiddelen nu aan de EU-wetgeving moeten voldoen vanaf de datum van de terugtrekking van het VK. Ondanks deze belangrijke inspanningen is het echter mogelijk dat de conformiteit van sommige geneesmiddelen en medische hulpmiddelen niet tijdig geregeld raakt. Er bestaat derhalve een risico op tekorten wanneer bedrijven niet snel handelen om de situatie te verhelpen. In de vandaag gepresenteerde richtsnoeren wordt toegelicht hoe de Commissie zal samenwerken met het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) en de nationale geneesmiddelentoezichthouders om de situatie nauwlettend te volgen en eventuele problemen aan te pakken. Tevens wordt vermeld welke mogelijkheden er zijn om gebruik te maken van vrijstellingen en afwijkingen van de bestaande regels, om het risico op tekorten aan geneesmiddelen en kritieke medische hulpmiddelen in een scenario zonder akkoord te beperken.

  • 4. 
    Gegevensbescherming

Zoals in de mededeling van de Commissie van 13 november over de voorbereidingen wordt vermeld, is de Commissie van mening dat de in het kader van de algemene verordening gegevensbescherming bestaande instrumenten voor gegevensuitwisseling met derde landen toereikend zijn voor de onmiddellijke behoeften aan gegevensdoorgiften naar het VK in een scenario zonder akkoord. De richtsnoeren van vandaag gaan nader in op deze instrumenten, de duidelijke voorwaarden om gebruik te maken van afwijkingen en de praktische stappen die bedrijven en autoriteiten in de EU zullen moeten nemen om de overeenstemming met de EU-regels inzake gegevensbescherming te blijven waarborgen.

  • 5. 
    Visserij

De EU heeft in de visserijsector twee noodmaatregelen genomen die alle scenario's van een brexit zonder akkoord omvatten. Enerzijds, heeft de EU een passend rechtskader gecreëerd dat Britse vaartuigen gedurende heel 2019 toegang tot EU-wateren verleent mits het VK hetzelfde doet voor EU-vaartuigen in Britse wateren. Anderzijds, heeft de EU heeft ook de criteria om in aanmerking te komen voor het Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij aangepast zodat vissers die hun activiteiten moeten staken - in het geval dat het VK zijn wateren niet langer openstelt - compensatie kunnen krijgen. In dat geval is het essentieel dat de lidstaten een gecoördineerde aanpak volgen om een gelijk speelveld voor EU-vissers in de verschillende lidstaten te waarborgen en om de mariene hulpbronnen te beschermen. De richtsnoeren van vandaag lichten een dergelijke gecoördineerde aanpak gedetailleerd toe. De Commissie werkt samen met de meest betrokken lidstaten aan een monitoringkader voor veranderingen in de visserijactiviteiten in de EU-wateren, om verstoringen te voorkomen.

Een scenario zonder akkoord

Indien het VK zonder akkoord vertrekt, wordt het zonder enige overgangsregeling een derde land. Het gehele primaire en secundaire Unierecht is vanaf dat tijdstip niet meer van toepassing op het VK. Er zal geen bij het terugtrekkingsakkoord voorziene overgangsperiode zijn. Dat zal uiteraard tot aanzienlijke ontregeling voor burgers en bedrijven leiden.

In dat geval is op de betrekkingen tussen het VK en de EU het algemene internationaal publiekrecht van toepassing. De regels van de Wereldhandelsorganisatie maken daarvan deel uit. De EU moet dan haar regels en tarieven onmiddellijk toepassen aan haar grenzen met het VK. Daarbij zal ook sprake zijn van controles op het gebied van douane, sanitaire en fytosanitaire normen en de naleving van EU-normen. Hoewel de douaneautoriteiten van de lidstaten omvangrijke voorbereidingen hebben getroffen, kunnen deze controles leiden tot significante vertragingen aan de grens. Verder komen entiteiten uit het VK niet meer in aanmerking voor EU-subsidies en mogen zij niet meer onder de huidige voorwaarden deelnemen aan EU-aanbestedingsprocedures.

Onderdanen van het VK zullen niet langer burgers van de Europese Unie zijn. Zij moeten aanvullende controles ondergaan wanneer zij de Europese Unie binnenkomen. De lidstaten hebben in de havens en op de luchthavens eveneens aanzienlijke voorbereidingen getroffen om ervoor te zorgen dat die controles zo efficiënt mogelijk worden uitgevoerd, maar ook hier kunnen vertragingen ontstaan.

De voorbereidingen en noodmaatregelen van de EU met het oog op een vertrek zonder akkoord

Sinds december 2017 treft de Europese Commissie voorbereidingen voor een mogelijk vertrek zonder akkoord. Tot op heden heeft de Commissie 19 wetgevingsvoorstellen ingediend, waarvan er 18 zijn aangenomen of goedgekeurd door het Europees Parlement en de Raad (zie BIJLAGE 1). Slechts één voorstel, betreffende de EU-begroting voor 2019, moet nog door de twee medewetgevers worden afgerond. Als dat is gebeurd, zal het met terugwerkende kracht van toepassing zijn vanaf de terugtrekkingsdatum. De Europese Commissie heeft ook 92 sectorspecifieke voorbereidingsnota's gepubliceerd, met gedetailleerde richtsnoeren voor de verschillende sectoren die door de brexit worden getroffen.

Zoals de Commissie heeft uiteengezet in haar mededelingen over de voorbereidingen voor de brexit, zullen deze noodmaatregelen de algehele impact van een vertrek zonder akkoord niet volledig wegnemen, voor zover dat al mogelijk is. Evenmin kan een gebrek aan voorbereiding erdoor worden goedgemaakt. De maatregelen bieden niet dezelfde voordelen als een volwaardig EU-lidmaatschap of de gunstige voorwaarden van een overgangsperiode zoals die waarin het terugtrekkingsakkoord voorziet. Deze voorstellen zijn van tijdelijke aard en beperkt in reikwijdte. Ze zullen unilateraal door de EU worden aangenomen. Het zijn geen „mini-akkoorden” en er is niet met het VK over onderhandeld.

De Commissie heeft tevens uitgebreide technische besprekingen gevoerd met de lidstaten van de EU27 over algemene kwesties op het gebied van de voorbereidingen en noodmaatregelen en over specifieke sectorale, juridische en administratieve voorbereidingskwesties. De Commissie heeft ook alle hoofdsteden van de 27 EU-lidstaten bezocht. Het doel van deze bezoeken was om de nodige toelichting te verschaffen over de voorbereidingen en noodmaatregelen van de Commissie en om de nationale voorbereidingen en noodplannen te bespreken. Bij de bezoeken is gebleken dat de lidstaten zeer goed zijn voorbereid op alle scenario's.

De lidstaten hebben zich ook nationaal intensief voorbereid. Een overzicht van de verblijfsrechten in de EU27-lidstaten is hier te vinden, evenals rechtstreekse links naar nationale websites over voorbereidingen.

Financiële steun

Hoewel de impact van een scenario zonder akkoord overal in de Europese Unie zal worden gevoeld, zullen sommige regio's en economische sectoren directer worden getroffen. De Commissie heeft onderzocht hoe de huidige EU-fondsen en -programma's kunnen worden ingezet in geval van „no deal” en indien het VK niet betaalt wat bij de noodverordening over de EU-begroting is voorzien. Door sommige structuurfondsen te herprogrammeren, maatregelen tegen verstoring van de landbouwmarkten te activeren en gebruik te maken van specifieke instrumenten zoals het programma voor het concurrentievermogen van kleine en middelgrote ondernemingen (COSME), het Europees Fonds voor aanpassing aan de globalisering (EFG), het Solidariteitsfonds en het Europees Fonds voor strategische investeringen (EFSI), kan specifieke aanvullende financiering beschikbaar worden gesteld.

Ook kan op bepaalde gebieden technische en financiële bijstand van de EU beschikbaar worden gesteld, bijvoorbeeld voor de opleiding van douaneambtenaren in het kader van het Douane 2020-programma. Andere programma's kunnen soortgelijke opleidingsprojecten op het gebied van sanitaire en fytosanitaire controles ondersteunen. Op het gebied van landbouw biedt de EU-wetgeving een reeks instrumenten om het hoofd te bieden aan de meest directe gevolgen van de terugtrekking van het VK, met name bij een vertrek zonder akkoord.

Voor meer onmiddellijke steun aan belanghebbenden, bijvoorbeeld kleine en middelgrote ondernemingen met een aanzienlijke blootstelling op het VK, bieden de EU-staatssteunregels flexibele oplossingen voor nationale steunmaatregelen.

Voor meer informatie: wat te doen in een scenario zonder akkoord?

Met alle vragen over hoe zich voor te bereiden op een „no deal”-scenario kunnen EU-burgers terecht bij Europe Direct. Bel gratis 00 800 6 7 8 9 10 11 van overal in de EU, in alle officiële EU-talen.

Andere nuttige links:

EU-burgers

EU-bedrijven

BIJLAGE 1: De „no-deal”-noodmaatregelen

  • - 
    Peace-programma: het Peace-programma op het eiland Ierland wordt voortgezet tot eind 2020. Wat de periode na 2020 betreft, heeft de Commissie in het kader van haar voorstellen voor het volgende meerjarig financieel kader al voorgesteld de grensoverschrijdende steun voor vrede en verzoening in de aangrenzende graafschappen van Ierland en Noord-Ierland voort te zetten en te versterken.
  • - 
    De EU-begroting (proces van definitieve vaststelling loopt momenteel): in een scenario zonder akkoord kan de EU haar verplichtingen nakomen en in 2019 betalingen aan Britse begunstigden blijven verrichten voor contracten die zijn ondertekend en besluiten die zijn genomen vóór de terugtrekking, op voorwaarde dat het VK zijn verplichtingen uit hoofde van de begroting 2019 nakomt en de nodige audits en controles aanvaardt.
  • - 
    Visserijrechten en compensatie: de vissers en marktdeelnemers van de EU-lidstaten zullen uit het Europees Fonds voor maritieme zaken en visserij kunnen worden vergoed voor de tijdelijke stillegging van visserijactiviteiten. Ook is geregeld dat de EU tot eind 2019 Britse vaartuigen toegang tot de EU-wateren kan verlenen, op voorwaarde dat EU-vaartuigen ook toegang krijgen tot de wateren van het VK.
  • - 
    Financiële diensten: tijdelijke, beperkte maatregelen om te waarborgen dat er geen onmiddellijke ontregeling plaatsvindt van de centrale clearing van derivaten en van centrale bewaardiensten voor EU-marktdeelnemers die momenteel gebruikmaken van exploitanten in het VK, en om de vernieuwing voor een vaste periode van 12 maanden van bepaalde over-the-counter-derivatencontracten te vergemakkelijken, wanneer een contract wordt overgedragen van een tegenpartij uit het VK naar een tegenpartij uit de EU27.
  • - 
    Luchtvaartverbindingen en -veiligheid: de twee desbetreffende maatregelen waarborgen elementaire luchtvaartverbindingen teneinde een volledige onderbreking van het luchtverkeer tussen de EU en het VK in een scenario zonder akkoord te voorkomen.
  • - 
    Wegvervoersverbindingen: in dit verband worden veilige elementaire wegvervoersverbindingen tussen de EU en het VK gedurende een beperkte periode in stand gehouden, op voorwaarde dat het VK EU-bedrijven en -exploitanten op dezelfde manier behandelt.
  • - 
    Spoorverbindingen: de huidige veiligheidsvergunningen worden voor bepaalde delen van het spoorwegnet met een strikte periode van drie maanden verlengd. Ondertussen kunnen langetermijnoplossingen worden gevonden die in overeenstemming zijn met het EU-recht. Concreet moet het VK voor de Kanaaltunnel veiligheidsnormen hanteren die evenwaardig zijn aan die van de EU.
  • - 
    Inspecties van schepen: het doel in dit verband is voor rechtszekerheid te zorgen en de bedrijfscontinuïteit van de scheepvaart te waarborgen.
  • - 
    Aanpassing van de kernnetwerkcorridor Noordzee - Middellandse Zee: hierdoor worden nieuwe maritieme verbindingen tussen Ierland, Frankrijk, België en Nederland toegevoegd aan het kernnetwerk en krijgt de Connecting Europe Facility (CEF) een nieuwe financieringsprioriteit: aanpassing van de vervoersinfrastructuur ten behoeve van beveiliging en buitengrenscontroles.
  • - 
    Klimaatbeleid: de desbetreffende maatregel zorgt ervoor dat een vertrek zonder akkoord geen nadelige gevolgen heeft voor de soepele werking en de milieu-integriteit van het emissiehandelssysteem.
  • - 
    Visumwederkerigheid: visumvrij reizen naar de EU voor Britse onderdanen als het VK visumvrij reizen op basis van wederkerigheid en zonder discriminatie ook toestaat voor de onderdanen van alle EU-lidstaten.
  • - 
    Socialezekerheidsrechten: de rechten (zoals tijdvakken van verzekering, (zelfstandige) arbeid of verblijf in het VK vóór terugtrekking) van de personen die hun recht op vrij verkeer hebben uitgeoefend vóór de uittreding van het Verenigd Koninkrijk, worden gewaarborgd.
  • - 
    Erasmus+-programma: studenten en stagiairs in het buitenland die op het moment van de terugtrekking van het VK aan het Erasmus+-programma deelnemen, kunnen hun studie voltooien en de desbetreffende financiering of subsidies blijven ontvangen.

IP/19/2052

 

Contactpersoon voor de pers:

Voor het publiek: Europe Direct per telefoon 00 800 67 89 10 11 of e-mail