Opinie Clingendael: Griekenland in de EU: Slikken of stikken?
Koen van Lieshout en Vera Vrijmoeth (leerlingen van het Van Maerlant Lyceum in Eindhoven)
DEN HAAG - De media-aandacht voor de Griekse problemen in de huidige eurocrisis is enorm. Is het negatieve beeld dat de media schetsen wel correct? Dat er enorme problemen zijn valt niet te ontkennen, maar wat is precies de bijdrage van de Griekse bevolking of de Griekse regering en wat is de rol van de EU en het IMF? De vraag is of wij, Europeanen, solidair willen zijn met de Griekse bevolking, nu het deze zware tijd doormaakt. Slikken we de Grieken of laten we ze stikken?
Vertrouwen in de EU is groot
Onlangs verbleven wij in Athene voor een studiereis. Hier bleek al snel dat de Europese media een grote bijdrage levert aan de negatieve beeldvorming van de Griekse bevolking. Ondanks de enorme wanhoop die heerst bij de Grieken, geloven zij nog steeds in een vruchtbare samenwerking met de EU. Sterker nog, ze vertrouwen de EU meer dan de eigen regering. Met name onder jongeren is het wantrouwen jegens de regering van minister-president Samaras enorm en heerst de drive om verbeteringen door te voeren in beleidsvormende en uitvoerende processen.
De Griekse regering heeft geleend geld verkeerd gespendeerd aan ambtenarensalarissen en de Olympische Spelen in plaats van het te investeren in infrastructuur, het tegengaan van corruptie of het terugbrengen van het begrotingstekort. De Grieken worden nu echter op bijna alles gekort zonder dat de geplande hervormingen voor substantiële verbetering zorgen. Pensioenen en salarissen zijn gehalveerd, terwijl de belastingen omhoog zijn gegaan en de prijzen overal in het land gelijk zijn gebleven of zelfs gestegen zijn. Het leven in Griekenland is nu bijzonder duur.
Dit is niet de schuld van de Griekse bevolking. De schuld van het Griekse individu aan de crisis is laag, veel lager dan in Spanje, Italië of Nederland. De Grieken hebben namelijk nooit op de pof geleefd zoals de Spanjaarden dat wel deden. Onder andere het hypotheekstelsel is anders, waardoor het moeilijker is grote sommen geld te lenen. Zo kunnen Grieken maar 70% van de waarde van het huis lenen en hebben ze niet zoiets als de aflossingsvrije hypotheek.
De jongeren die wij in Athene spraken kunnen geen werk vinden en wonen, bij gebrek aan geld voor een eigen plekje, nog bij hun ouders. Zonder dat zij spreken over een uitzichtloze situatie vertellen velen ons dat ze hun toekomst een stuk somberder inzien dan een aantal jaren geleden.
Het probleem is dat er in Griekenland een groot wantrouwen heerst tegenover de politiek. De Griekse bevolking ziet politici als corrupt en op macht belust, waardoor men niet het gevoel heeft dat alle hervormingen verbetering zullen brengen. De meeste werkenden en jongeren zijn iets positiever over de huidige regering in dit opzicht. Maar het feit dat er bijvoorbeeld niets met de 'lijst-Lagarde' met belastingontduikers wordt gedaan door de overheid, terwijl de oud-minister van Financiën Papaconstantinou wel zijn familieleden van de lijst af heeft gehaald, wakkert het wantrouwen weer aan.
Investeer in economische groei
Probleemland Griekenland kan wellicht op het goede spoor gebracht worden door investeringen in kansrijke ondernemingen en positieve hervormingen. Op het Ministerie van Ontwikkeling, waar wij een bezoek hebben gebracht, had men tal van goede ideeën, maar wist men ook een aantal problemen te noemen die op dit moment deze ideeën om economische groei te stimuleren onuitvoerbaar maken.
De Grieken zouden zich bijvoorbeeld uitstekend kunnen gaan richten op het exporteren van vis. Griekenland heeft namelijk een enorme kuststrook en visrijke wateren tot de beschikking. Ook zou men de internationale wateren tussen alle Griekse eilanden kunnen verbinden en deze wateren daarmee tot Griekse wateren maken, zoals is toegestaan volgens internationale regelgeving, ware het niet dat Turkije voor problemen zorgt omdat het een aantal Griekse eilanden niet erkent. De wateren tussen de eilanden bevatten op een aantal plekken olievelden waar de Grieken goud geld mee zouden kunnen verdienen, maar die mogelijkheid wordt tegengehouden door het lopende dispuut met Turkije. Omdat Turkije dreigt de Grieken aan te vallen mochten zij de wateren tussen de eilanden willen verbinden, durft de Griekse overheid het niet aan.
Toon solidariteit met Griekenland!
Naast de woede van sommigen over de stromen geld die naar Griekeland gaan wordt soms vergeten dat wij de Griekse crisis mede tot stand hebben gebracht. Een groot aantal banken in Europa is financieel verbonden met Griekse banken en een groot aantal Nederlandse banken is weer financieel verbonden met deze banken. Het netwerk van deze geldstromen is als een spinnenweb door Europa: alles heeft invloed op elkaar. Als men de Grieken uit de euro zet, is dat dus ook een enorme klap voor ons bankwezen. Met een Griekse exit is de kans groot dat een land als Spanje of Frankrijk omvalt; landen waar de Nederlandse staat en Nederlandse bedrijven zeer veel kapitaal in hebben. Deze landen kunnen we niet redden van een faillissement zoals we dat nu bij Griekenland doen. Een Griekse exit uit de euro zou dus een desastreus effect kunnen hebben op Nederland en op de toekomst van de euro, de monetaire unie en zelfs op de EU als geheel.
Tevens moeten de Europese regeringsleiders zich afvragen wat voor indruk de EU zou maken op de internationale gemeenschap als wij, bij de eerste de beste crisis die zich aandoet, vrijwel meteen landen uit ons verbond gooien. Is dat niet een smet op onze Nobelprijs en druist het niet regelrecht tegen de principes van de EU in? Is men nu uit op een stabiele Europese factor die rust, vrede en economische stabiliteit brengt of is de inzet van de regeringsleiders om het eigen hachje te redden?
Men zou meer solidariteit moeten tonen met Griekenland en vooral met de Griekse bevolking, en het land de ruimte bieden om de hervormingen in te voeren. Het is belangrijk om wel onze eigen nationale belangen mee te wegen in het verlenen van steun aan de Grieken, maar we moeten ze niet te zwaar laten wegen. In dit stadium van de crisis schaadt een Grexit ons meer dan de redding ons kost. We moeten de Grieken op waarde schatten binnen de Europese samenwerking zoals die nu is. Hopelijk laat de EU zien dat het de Nobelprijs waard is. Daarnaast hopen wijzelf als ambitieuze internationaal gerichte jongeren dat de EU nog steeds een geheel is tegen de tijd dat wijzelf er ons steentje aan kunnen bijdragen.
Koen van Lieshout en Vera Vrijmoeth zijn beide 6VWO leerlingen aan het Van Maerlant Lyceum in Eindhoven. Van 11 tot 18 november 2012 verbleven zij in Griekenland waar ze de kans kregen in gesprek te gaan met jongeren, economen en medewerkers van het Ministerie van Ontwikkeling en de Nederlandse ambassade.
Momenteel schrijven zij een profielwerkstuk over de oorzaken van het ineenstorten van de Griekse Staat door de schuldencrisis en de gevolgen daarvan voor de Griekse bevolking, met name jongeren.