‘Roemenië moet rechtstaat en onafhankelijke rechtspraak eerbiedigen om vertrouwen te herwinnen’ (en)

Op 1 januari 2007 trad Roemenië toe tot de Europese Unie. Destijds was de Europese Commissie van mening dat het land voldoende hervormingen had doorgevoerd om tot de EU te mogen behoren. Veel Europarlementariërs waren kritisch over het groen licht voor Roemenië. Vanwege de zorgen die er waren, werd de democratie en de rechtstraat van Roemenië ook na de toetreding scherp in de gaten gehouden door de EU. Dit gebeurt tot nu toe in zogenaamde 'verslagen over het mechanisme voor samenwerking en toetsing'

Roemenië kent een tamelijk tumultueus politieke geschiedenis met veel kabinetswisselingen. Tussen 1990 en 2010 traden maar liefst vijftien kabinetten op. Afwisselend waren hierbij centrumrechtse (liberale) en socialistische kabinetten aan de macht. Regelmatig maakte ook het Verbond van de Hongaarse minderheid deel uit van de coalitie. Aan de liberale kabinetten namen geregeld conservatieven deel. De scheiding tussen links en rechts is overigens niet altijd duidelijk en nationalisme en traditionele waarden spelen een belangrijke rol in de Roemeense politiek.

Tussen 2000 en 2004 was de sociaaldemocraat Adrian Nastase premier, tussen 2004-2008 was dat de conservatief-liberaal (nationalist) Călin Popescu-Tăriceanu. Na de verkiezingen van 2008 vormde de liberaal Emil Boc een kabinet van liberalen (PD-L) en sociaaldemocraten (PSD). Een conflict met de PSD leidde tot aanneming van een motie van wantrouwen in oktober 2009.

Na oktober 2009 regeerde een instabiel liberaal kabinet, opnieuw onder leiding van Emil Boc. Nadat enkele pogingen waren mislukt om hem als premier te vervangen en nadat zijn partijgenoot Traian Băsescu als president was herkozen, bleef Boc aan als kabinetsleider. Hij vormde een nieuw kabinet bestaande uit ministers van de PD-L en het Verbond van de Hongaarse minderheid. De samenstelling van dit kabinet werd in september 2010 drastisch herzien, waardoor inmiddels wel werd gesproken van het kabinet-Boc 5.0.

Premier Boc maakte op 6 februari 2012 het aftreden van zijn kabinet en het uitschrijven van nieuwe verkiezingen bekend. Oud-minister van Buitenlandse Zaken Mihai Razvan Ungureanu werd benoemd als interim-premier. Tegen diens kabinet werd in april 2012 een motie van wantrouwen aangenomen. Als opvolger werd daarna de sociaaldemocraat Victor Ponta benoemd.

Op 4 juli 2012 begonnen de centrumlinkse parlementariërs, onder leiding van premier Victor Ponta, met een procedure om president Băsescu af te zetten. Zij waren van mening dat de president teveel macht naar zich toe trok. Ook binnen de huidige regering waren nog grote spanningen waarbij de linkse premier en de rechtse president recht tegenover elkaar stonden. Na de afronding van de afzettingsprocedure moest er een referendum komen. Als de bevolking instemde met het vertrek van de president kon hij daadwerkelijk afgezet worden.

Op 29 juli 2012 leidde het referendum niet tot het vertrek van Băsescu; bij de volksstemming werd niet het vereiste quotum van 50 procent behaald. Over de geldigheid van de uitslag van het referendum werd vervolgens beslist door het Roemeens Grondwettelijk Hof, dat op 21 augustus 2012 bepaalde dat het referendum terecht ongeldig was verklaard. Ponta liet weten de uitslag te respecteren. Op 27 augustus gaf het parlement haar goedkeuring aan de terugkeer van president Băsescu, wat verplicht is onder de Roemeense wet. Băsescu heeft hierdoor de mogelijkheid om wetgeving te vertragen en de premier te benoemen na de volgende verkiezingen. Dit kan hem in een machtige positie plaatsen na de volgende verkiezingen.

Op 6 augustus 2012 besloot premier Ponta zijn kabinet te wijzigen. Met deze wisseling wilde hij de strategie van zijn regering veranderen. De volgende dag kwam de Commissie van Venetië met een verklaring waarin zij een veroordeling uitsprak over de politieke druk op het rechtssysteem in Roemenië. Uit de verklaring kwam naar voren dat verschillende individuele rechters te maken hebben met bedreigingen. Na het publiceren van de verklaring gaf eurocommissaris Viviane Reding aan deze te onderschrijven. Reding had recentelijk felle kritiek geuit op de uitholling van de democratie en rechtsstaat in Roemenië.

In de aanpak van corruptie zijn in 2013 duizend mensen veroordeeld wegens corruptie: een stijging van 41 procent ten opzichte van het jaar ervoor.

In februari 2017 is een nieuwe anticorruptiewet aangekondigd. Deze belofte komt een dag nadat de Roemeense regering een eerdere versie van de wet had ingetrokken na grootschalige betogingen in het land. In de regeling die werd ingetrokken zou ambtsmisbruik worden afgedaan met een boete als de schade lager lag dan omgerekend ongeveer 50.000 euro.

In juli 2012 publiceerde de Europese Commissie een rapport over vijf jaar EU-lidmaatschap van Roemenië. Hierin werd gesteld dat er nog significante hervormingen nodig zijn. Zo zou de onafhankelijkheid van democratische instellingen beter moeten worden beschermd. Ook liet, volgens de Europese Commissie, de transparantie en de integriteit van het openbaar bestuur nog veel te wensen over.

Commissievoorzitter Barroso zei hierover: "In een democratisch systeem moeten de nodige controlemiddelen gewaarborgd zijn. De vooruitgang die de afgelopen vijf jaar is geboekt met betrekking tot justitiële hervorming en corruptiebestrijding, wordt op de proef gesteld door de ontwikkelingen van de afgelopen maand. De Commissie maakt zich grote zorgen over de rechtsstaat en de onafhankelijkheid van justitie in Roemenië. Premier Ponta verklaarde zich in een reactie bereid deze problemen snel aan te pakken. De Commissie zal de situatie blijven volgen om ervoor te zorgen dat deze verbintenissen worden nagekomen. Het op korte termijn en rigoureus uitvoeren van de aanbevelingen in het kader van het mechanisme voor samenwerking en toetsing zal bijdragen tot een stabiel, geloofwaardig en investeringsvriendelijk economisch klimaat en tot geruststelling van de financiële markten."

In januari 2013 drong de Europese Commissie er in een voortgangsrapport opnieuw op aan meer vaart te maken bij de hervormingen van het juridisch systeem en de rechtsstaat. De Commissie hekelde corruptie en witwaspraktijken. Kort daarna uitte Barroso zijn bezorgdheid over campagnes in de media tegen rechters en openbare aanklagers; die campagnes zouden de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht in gevaar brengen.

De Europese Commissie was in zijn rapport van januari 2015 nogal kritisch over de democratische ontwikkelingen in Roemenië. Er zijn nog altijd tekortkomingen in het land op het gebied van rechtsstaat, onafhankelijkheid van de rechtspraak en strijd tegen corruptie. Volgens de Commissie is er de afgelopen tijd vooruitgang geboekt, maar niet voldoende.

Volgens het rapport van januari 2016 ontwikkelt Roemenië zich positief op het gebied van de rechtsstaat. Toch is de vooruitgang nog minimaal.

In januari 2017 prees de Europese commissie in haar jaarlijkse rapport de vooruitgang bij de Roemeense rechterlijke macht in de aanpak van corruptie bij hooggeplaatste functionarissen. De commissie wil bovendien dat Roemenië de strijd tegen corruptie opvoert.

Meer informatie