Portugal

Sinds 25 november 2015 regeert een links kabinet met de sociaaldemocraat António Costa als premier. Het linkse kabinet steunt op het Linkse Blok, de Groenen en de communisten. Het werd gevormd na de verkiezingen van oktober 2015, die bijna tot een impasse leidden. Het tot dan regerende kabinet-Passos Coelho verloor een vertrouwensstemming. Centrumrechts was sinds 2011 aan het bewind geweest. De verkiezingen van 6 oktober 2019 werden door de socialisten gewonnen.

Na de val van het autoritaire bewind van Salazar (1932-1968) en Caetano (1968-1974) in de Anjer-revolutie van april 1974, werd Portugal omgevormd tot een parlementaire democratie. Het land kreeg in 1976 een nieuwe Grondwet. Nadien werden vrijwel steeds kabinetten gevormd door ofwel de PS ofwel de conservatief-liberale (centrumrechtse) PSD. In 1983-1985 was er een coalitie van die beide partijen.

Voornaamste politici waren sinds 1976 Mário Soares, António Guterres en en Anibal Cavaco Silva. De sociaaldemocraat Soares was twee keer premier (1976-1979 en 1983-1985) en in 1986-1996 president. Diens partijgenoot Guterres was vanaf 1995 zeven jaar minister-president. De centrumrechtse Cavaco Silva leidde tussen 1985 en 1995 drie kabinetten en was van 2006 tot begin 2016 president.

Tien jaar lang (1986-1996) was generaal António Eanes president. Hij leidde de PRD (Democratische hervormingspartij) die 1985-1987 47 zetels in het parlement had. Ook de voormalige voorzitter van de Europese Commissie, José Manuael Durao Barroso speelde een belangrijke rol in de Portugese politiek.

Het vorige socialistische kabinet-José Sócrates dat sinds februari 2005 regeerde, kwam op 23 maart 2011 ten val, nadat het parlement de bezuinigingsvoorstellen voor 2011-2014 had verworpen. Bij de daarop volgende parlementsverkiezingen verloren de socialisten sterk. In november 2015 waren er nieuwe verkiezingen in Portugal die werden gewonnen door de socialistische PS. António Costa werd minister-president. Op 25 januari 2016 werd Marcelo Rebelo de Sousa gekozen als nieuwe president van Portugal.

Portugal is een parlementaire republiek. De minister-president is regeringsleider en de president staatshoofd. De president benoemt formeel de minister-president en ministers en heeft de bevoegdheid om het parlement te ontbinden. Verder heeft hij een vetorecht bij wetgeving, maar dat kan door het parlement worden overruled. De presidentsverkiezingen vinden iedere vijf jaar plaats; een president mag maximaal twee periodes in functie blijven.

De uitvoerende macht berust bij het kabinet. Kabinet en parlement hebben samen de wetgevende macht. Het parlement bestaat uit één Kamer, de Assembleia de República (de Vergadering van de Republiek). Een kabinet kan alleen regeren als het het vertrouwen van het parlement heeft.

De uit 230 leden bestaande Assembleia heeft verder volledige wetgevende bevoegdheden (vetorecht, recht van amendement, begrotingsrecht) en controletaken.

Een Constitutioneel Hof kan wetten toetsen aan de Grondwet. Het houden van bindende referenda is mogelijk op voorstel van de regering of het parlement. Ook kiezers kunnen een referendum aanvragen. In 2007 werd abortus na een referendum gelegaliseerd.

Kiesstelsel

De president wordt rechtstreeks gekozen, waarbij de kandidaat die de absolute meerderheid behaalt, de winnaar is. Zo nodig wordt een tweede ronde gehouden tussen de twee kandidaten met het meeste aantal stemmen in de eerste ronde.

De Assembleia wordt om de vier jaar gekozen via een stelsel van evenredige vertegenwoordiging in combinatie met districten. Er zijn 22 kiesdistricten; 18 op het vaste land, 1 op Madeira en 1 op de Azoren, 1 voor de Portugezen in andere EU-landen en 1 voor Portugezen elders in de wereld. Het aantal afgevaardigden per district hangt af van het aantal inwoners (Lissabon heeft bijvoorbeeld 48 afgevaardigden en Portalegre slechts twee).

Partijen

De belangrijkste politieke partijen zijn de sociaaldemocratische Partido Socialista (PS) en de centrumrechtse, conservatief-liberale Partido Social Democrata (PSD), die overigens is aangesloten bij de christendemocratische Europese Volkspartij.

Ter rechterzijde bevindt zich ook de kleinere CDS-PP (Centro Democrático e Social - Partido Popular), een centrumrechtse, christendemocratische partij.

Aan de linkerzijde van het politieke spectrum staat het Linkse Blok (Bloco de Esquerda), een links-socialistische partij die is te vergelijken met de Nederlandse SP. Eveneens links is CDU (Coligaçao Democrática Unitária), een samenwerking van de Portugese Communistische Partij (PCP) en Partido Ecologista Os Verdes (de Groenen). Er is ook een kleine milieupartij, PAN (Pessoas-Animais-Natureza (Volk-Dieren-Natuur).

Het is grondwettelijk verboden om religieuze aanduidingen (zoals christendemocraten) in partijnamen te gebruiken.

Op zondag 4 oktober 2015 vonden nieuwe parlementsverkiezingen plaats, met een lage opkomst van 57%. Deze resulteerden in het verlies van de meerderheid van de centrumrechtse coalitie. PSD is nog steeds de grootste partij, maar met een kleinere marge ten opzichte van de andere partijen, wat betekent dat zij een overeenkomst moet gaan sluiten met de PS. Hoewel het linkse blok verdeeld is en heeft gezegd geen coalitie te kunnen vormen, lieten de verkiezingen een electorale ommekeer zien waarin meer kiezers voor linkse partijen kozen dan rechtse.