Lesideeën parlement, politiek en grondwet
De lessen maatschappijleer lenen zich uitstekend voor onderwerpen over de Nederlandse Grondwet, de staatsinrichting parlement en/of politiek. De websites denederlandsegrondwet.nl en parlement.com staan vol met handige informatie die bij deze lessen gebruikt kan worden.
Hieronder eerst een aantal onderwerpen die geschikt zijn als vertrekpunt voor de les met een link naar achtergrondinformatie. Deze onderwerpen zijn ook geschikt als vertrekpunt voor een (profiel)werkstuk. Dan een aantal stellingen die in de les behandeld kunnen worden. Met de 'test je kennis' quiz kunnen de leerlingen individueel aan de slag.
Parlement.com heeft nog meer te bieden. Tot slot dus een aantal handige links.
Inhoudsopgave van deze pagina:
Parlement.com is hèt digitale naslagwerk over parlement, politiek en parlementaire geschiedenis. Professionals, journalisten, ambtenaren, docenten, studenten, scholieren en andere geïnteresseerden kunnen hier nagenoeg alle vragen op dit gebied beantwoord krijgen. Deze website is daarom een uitstekend vertrekpunt voor leerlingen om gestructureerde informatie te vinden op basis waarvan zij een eigen (profiel)werkstuk kunnen schrijven of presentatie kunnen houden.
|
Republiek of monarchie Wij hebben een koning, veel andere landen hebben een president. Het belangrijkste verschil is dat een koning niet en een president wel wordt gekozen. Maar wat doet een koning of een president eigenlijk en is dat in alle landen dan het zelfde? De Amerikaanse of Franse president heeft bijvoorbeeld veel macht, maar die in Duitsland niet. En is een koning alleen 'leuk' of zijn er aan het hebben van een koning of koningin ook andere voordelen? |
De rol van de Koning Veel landen hebben een president. Soms heeft die veel macht, zoals in de VS en in Frankrijk. Maar soms doet de president hetzelfde als onze koning. Er zijn voor- en nadelen aan het kiezen van het staatshoofd. Wat zouden die kunnen zijn en wat zijn eigenlijk zijn taken en verantwoordelijkheden? |
|
|
Stemrecht Lang geleden kwamen burgers (en toen alleen mannen) soms bij elkaar om besluiten te nemen. Maar dat is, als er heel veel inwoners van een land zijn, eigenlijk niet zo handig. Bovendien zijn problemen vaak ingewikkeld. Er moet met allerlei belangen rekening worden gehouden. Daarom kiezen we vertegenwoordigers (Kamerleden) die namens ons besluiten nemen. Hoe oud moet je zijn om te kiezen en zijn er nog andere voorwaarden om dat te mogen? En op wie kun je dan stemmen? |
|
Hoe komt een wet tot stand? Ons land kent vele regels. De belangrijkste staan in wetten. Soms komt er een nieuwe wet, maar een bestaande wet kan ook worden gewijzigd. Maar dan moet er wel een heel proces worden doorlopen, want wetten moeten democratisch tot stand komen. Burgers en organisaties hebben recht om hun zegje te doen en de wet moet goed in elkaar zitten. Er mogen natuurlijk geen fouten in staan en de wet moet uitvoerbaar zijn. |
|
Politieke partijen Partijen zijn belangrijk bij het nemen van politieke besluiten. Een politieke partij bestaat uit mensen die allemaal over belangrijke vragen ongeveer hetzelfde denken. Over verdeling van de welvaart, de zorg voor het milieu of het onderwijs bijvoorbeeld. Ze proberen vooral bij verkiezingen steun te krijgen voor hun standpunten. Maar partijen hebben nog andere functies. Vraag is wel waarom er in sommige landen maar twee of drie partijen zijn en bij ons wel tien of meer. Blijkbaar kan iedereen zo maar een partij beginnen. Of toch niet? |
|
Regering en kabinet Na de verkiezingen vormen partijen een kabinet. Daarin zitten de minister en de minister-president. Die laatste is voorzitter van de vergaderingen van de ministers en ook de belangrijkste minister. Maar er zijn ook staatssecretarissen. Wat doen die precies en zitten zij ook in het kabinet? Bovendien hebben we het soms over de regering. Is dat weer iets anders dan het kabinet of de ministers? En de koning, zit die ook in de regering? Dat is toch ons staatshoofd? |
|
Controle op de regering De ministers (het kabinet/de regering) nemen de belangrijke besluiten, maar de Tweede Kamer oefent daarop controle uit. Dat betekent niet dat de Kamer steeds zelf kijkt of alles goed gaat, maar wel dat een minister moet kunnen uitleggen waarom een bepaald besluit is genomen of waarom iets niet goed is gegaan. Dat noemen we parlementaire controle. De Tweede (en Eerste) Kamer hebben allerlei rechten om die controle goed te kunnen uitvoeren. |
|
Grondrechten De overheid legt iedereen allerlei plichten op, zoals het betalen van belasting, leerplicht en de plicht om je aan wetten te houden. Als 'burger' heb je echter ook bepaalde rechten. Zo heb je het recht om te zeggen en schrijven wat je wil en om te beslissen over je eigen lichaam, bijvoorbeeld bij medische ingrepen. En de politie mag niet zo maar je huis doorzoeken. Dat noemen we grondrechten. |
|
De Tweede Kamer In de Tweede Kamer zitten de door ons gekozen (volks)vertegenwoordigers. Zij maken samen met het kabinet de wetten, maar controleren ook de regering. Maar de Tweede Kamer doet nog veel meer. Het bespreekt en beslist over de begroting (de uitgaven van de overheid), houdt zich bezig met benoemingen, kan opkomen voor de rechten van burgers en bespreekt allerlei voorstellen, plannen en actuele problemen. Als je alles op een rij zet, is dat veel meer dan je zou denken. |
|
De Eerste Kamer Als de Tweede Kamer een wetsvoorstel heeft aangenomen, is het daarmee nog geen wet. Er moet dan nog een instantie naar kijken: de Eerste Kamer. De Eerste Kamer wordt ook gekozen, maar dan door de leden van provinciale staten. Bijna altijd zijn in Tweede en Eerste Kamer dezelfde politieke partijen vertegenwoordigd, maar toch zijn er verschillen. De Eerste Kamer vergadert bijvoorbeeld maar één dag in de week. |
Splits de klas in tweeën waarbij de ene helft de stelling moet verdedigen, de ander de stelling moet bestrijden.
Stelling |
Bestudeer ter voorbereiding |
Nederland moet een referendum krijgen |
|
De minister-president moet gekozen worden |
|
Nederland moet een republiek worden |
|
Er zijn veel te veel partijen in de Tweede Kamer |
|
De Eerste Kamer moet worden afgeschaft |
Personen Wie waren er eigenlijk lid van de Tweede Kamer op 5 maart 1852 of op 10 januari 2010? En wie waren de Eerste Kamerleden van D66 of van de ChristenUnie sinds 2000? |
|
Rechten Tweede en eerste Kamer Hoe vaak wordt er gebruikgemaakt van het recht van initiatief en hoeveel parlementaire onderzoeken zijn er gehouden? Maar ook: wat doen de Tweede en Eerste Kamer nu precies en wat betekent medewetgeving? Op parlement&politiek is van alles te vinden over het gebruik van parlementaire rechten. |
|
Kabinetten Hoe komt een kabinet tot stand en hoe ging dat in het verleden? Op parlement&politiek staan korte beschrijvingen van alle kabinetsformaties, van alle kabinetten en van alle kabinetscrises. |
|
Stemmen Volmacht, oproepingskaart, stembureau, stembiljet. Het zijn begrippen die te maken hebben met verkiezingen. Lees alles over hoe verkiezingen in zijn werk gaan, wat partijen moeten doen en hoe mensen kandidaat kunnen worden gesteld. Ook zijn alle verkiezingsuitslagen hier te vinden (vanaf 1918!). |
Op parlement&politiek zijn ook achtergrondverhalen te vinden. Waarom waren we in de jaren rond 1983 allemaal zo somber en wat was de Nacht van Schmelzer?