Interview Clingendael: Kritiek op Europees asielsysteem is makkelijk en niet terecht

Robert Visser is sinds 1 februari 2011 de eerste directeur van EASO, een relatief nieuw EU-agentschap dat het Europese asielbeleid ondersteunt en zich richt op de praktische uitvoering ervan.

DEN HAAG - Er is een Europees asielbeleid in de maak. Welke rol speelt EASO hierin?

De Europese Commissie, het Europees Parlement en de Raad zorgen voor de regels, EASO, het Europees Asiel Ondersteuningsbureau zorgt ervoor dat de toepassing van het asielbeleid in alle landen van de EU gelijk is. Dan kan elke asielzoeker dezelfde behandeling krijgen.

Om ervoor te zorgen dat die regels consequent worden toegepast geeft EASO trainingen aan ambtenaren van immigratiediensten. In elk land krijgen de betrokkenen hetzelfde materiaal en dezelfde  training. Daarnaast verschaft EASO zogeheten country of origin information, informatie over de landen van herkomst van de asielzoekers. Dit is essentieel materiaal voor de beslissingen over individuele gevallen. Stel dat een asielzoeker claimt uit Afghanistan gevlucht te zijn omdat hij bang is vervolgd te worden (is dat het geval dan komt hij in aanmerking voor asiel). Maar zoiets is natuurlijk moeilijk te beoordelen op waarheid. Veel EU lidstaten hebben een systeem van assessment ontwikkeld om te achterhalen waar iemand vandaan komt, maar de verschillen tussen de landen lopen teveel uiteen. En dat is opvallend, niet te zeggen raar. In de EU zou de beoordeling overal hetzelfde moeten zijn. De landeninformatie van EASO moet dat gelijktrekken.

Doel van een gemeenschappelijk beleid is onder meer dat de lidstaten dezelfde regels hanteren en beter samenwerken. Zijn de lidstaten daar wel toe bereid?

Ik zie dat de lidstaten op praktijkniveau steeds meer samenwerken. Er is een algemeen juridisch kader waar de regels gelijk zijn en dat dwingt de lidstaten tot samenwerking. Bovendien hebben we open grenzen in de EU en dan is samenwerking een logisch gevolg. Een lidstaat kan dan niet op eigen houtje handelen.

Nederland hamert vooral op de eigen verantwoordelijkheid van de lidstaten. Is dat terecht, gezien dat solidariteit en vertrouwen de basis van een Europees asielbeleid dienen te zijn?

Ik ben het daar mee eens. Eigenlijk gaat het om een driehoek: vertrouwen - solidariteit - verantwoordelijkheid. Als er wederzijds vertrouwen is, dan volgt daar solidariteit uit. Vertrouwen en solidariteit werkt alleen als de lidstaten hun verantwoordelijkheid nemen. Dat houdt onder meer in dat een land zijn huishouden op orde heeft. Dus ook op het gebied van asiel en migratie. En daar moet het land zelf voor zorgen.

Een land als Griekenland is onvoldoende in staat de buitengrenzen de bewaken. En houdt zich daarmee niet aan de afspraken. Kan dat land de problemen wel zelf oplossen?

Op dit moment is er veel kritiek op Griekenland vanwege de zwakke grens met Turkije die tot illegale immigratie leidt. Het land heeft in het verleden fouten gemaakt, waardoor het grenssysteem onvoldoende werkt. Inmiddels probeert Griekenland de fouten te herstellen en neemt het verantwoordelijkheid. Maar gezien de omstandigheden en de financieel economische situatie hebben de Grieken onvoldoende mankracht om het helemaal alleen te doen. Daar kan een organisatie als EASO goed op inspringen.

Griekenland is een geliefd voorbeeld op het gebied van asiel en migratie maar het kan ook andere landen overkomen, zelfs Nederland. En daar kan geen structurele organisatie of goede voorbereiding tegenop. Neem bijvoorbeeld Luxemburg, dat een goed georganiseerd systeem heeft. In januari 2012 steeg de asielinstroom opeens met 150 tot 175%. Luxemburg kon de vraag niet snel genoeg opvangen. Op zo'n moment springt EASO in, tot het land weer zelfstandig kan opereren.