Zittingsduur kabinetten

De zittingsperiode van een kabinet valt samen met de zittingsduur van de Tweede Kamer, namelijk vier jaar. Het is echter niet vanzelfsprekend dat alle kabinetten de rit tot het einde uitzitten. Bij een tussentijdse crisis wordt de Tweede Kamer ontbonden en komen er nieuwe verkiezingen. Op basis van de nieuwgekozen Tweede Kamer wordt een nieuw kabinet gevormd.

Het kan ook voorkomen dat na tussentijdse verkiezingen een kabinet de hele zittingsperiode van de Tweede Kamer uitzit. Dan kan het zelfs gebeuren dat een kabinet langer dan vier jaar achter de regeringstafel zit. Want reguliere Tweede Kamerverkiezingen worden altijd in mei gehouden. Als er dan na de val van een kabinet tussentijdse verkiezingen in het najaar zijn en het op basis van deze verkiezingen gevormde kabinet niet valt, zijn de eerstvolgende reguliere verkiezingen dus in mei vier en een half jaar later. Zo bepaalt artikel 64 lid 4 van de Grondwet dat zo'n periode niet langer dan vijf jaar mag zijn.

Het formatieproces in Nederland is vaak moeilijk, omdat voor een meerderheid in de Tweede Kamer vaak meerdere partijen nodig zijn. Hierdoor moeten partijen samenwerken die qua opvattingen van elkaar verschillen, wat leidt tot langdurige en uitgebreide onderhandelingen en wat ook invloed heeft op de zittingsduur van kabinetten.

Zittingsduur

Hieronder zijn de meest recente kabinetten en hun zittingsduur te zien. Het huidige kabinet-Rutte IV trad 10 januari 2022 aan en was van 7 juli 2023 tot 2 juli 2024 demissionair. Bij een kabinetscrisis is er sprake van een intern conflict binnen het kabinet of een conflict met de Eerste- of Tweede Kamer, hierbij kan het kabinet ten val komen.

Zittingsduur

Hieronder een volledig overzicht van de zittingsduur van de kabinetten na de Tweede Wereldoorlog. Bij een kabinetscrisis is er sprake van een intern conflict binnen het kabinet of een conflict met de Eerste of Tweede Kamer, hierbij kan het kabinet ten val komen.

*  N.B. Eventuele tussentijdse breuken in het kabinet zijn niet opgenomen in de bovenstaande cijfers.

Langstzittende kabinetten

Hieronder een volledig overzicht van de langstzittende kabinetten na de Tweede Wereldoorlog.

Kabinet-Rutte II (2012-2017): 1816 dagen
Het kabinet-Rutte II is het langstzittende kabinet sinds de Tweede Wereldoorlog. Dit kabinet bestond uit de partijen VVD en PvdA. De belangrijkste doelstellingen van het kabinet waren het op orde brengen van de overheidsfinanciën, het eerlijk verdelen van lasten en het zorgen voor duurzame groei van de economie.

• Kabinet-Rutte II

Kabinet-Lubbers III (1989-1994): 1748 dagen
Het kabinet-Lubbers III werd gevormd door de partijen CDA en PvdA. Het kabinet streefde naar sociale vernieuwing na jaren van bezuinigen. Er waren echter nog steeds bezuinigingen en ingrepen in de sociale zekerheid nodig, vooral door het grote beroep dat op de Wet op de arbeidsongeschiktheid (WAO) werd gedaan.

• Kabinet-Lubbers III

Kabinet-Den Uyl (1973-1977) : 1683 dagen
Dit kabinet werd gevormd door de linkse partijen PvdA, D66 en PPR samen met de christendemocratische partijen KVP en ARP. Het kabinet had veel ambities, maar kon die nauwelijks waarmaken. De verhoudingen in de coalitie waren moeizaam, maar pas twee maanden voor de verkiezingen kwam er een breuk.

• Kabinet-Den Uyl

Kortstzittende kabinetten

Hieronder een volledig overzicht van de kortstzittende kabinetten na de Tweede Wereldoorlog.

Kabinet-Van Agt II (1981-1982): 261 dagen
Het kabinet-Van Agt II werd gevormd door de partijen CDA, PvdA en D66. Financieel-economische problemen zorgden voor grote spanningen binnen dit kabinet, waardoor het kabinet nauwelijks aan regeren toekwam. Acht maanden nadat de PvdA een grote verkiezingsnederlaag had geleden tijdens de Statenverkiezingen viel het kabinet vanwege een conflict over bezuinigen. De PvdA-bewindslieden dienden hun ontslag in.

• Kabinet Van Agt II

Kabinet-Balkenende I (2002-2003): 309 dagen
Het kabinet-Balkenende I bestond uit de partijen CDA, VVD en nieuwkomer LPF. Vanwege de enorme verkiezingswinst van deze partij was de vorming van een kabinet zonder deze partij onmogelijk. Uiteindelijk zorgden continue spanningen in de LPF en een zich spoedig openbarende verstoorde relatie tussen vicepremier Bomhoff en minister Heinsbroek op 15 oktober tot de aanzegging door minister De Boer dat beide ministers moesten terugtreden. Voordat zij daartoe hadden besloten, zegden de fractievoorzitters van CDA en VVD op 16 oktober het vertrouwen in het kabinet op.

• Kabinet-Balkenende I

Overgangskabinetten

Hieronder een volledig overzicht van de overgangskabinetten na de Tweede Wereldoorlog.

Kabinet-Zijlstra (1966-1967): 134 dagen
Het kabinet-Zijlstra was een overgangskabinet dat het gevallen kabinet-Cals gedurende de periode 1966-1967 opvolgde. Belangrijkste doel van het kabinet was het uitschrijven van vervroegde Tweede Kamerverkiezingen en het afhandelen van lopende zaken, zoals de voorbereiding van de begroting voor 1967. Verder heeft het kabinet de omroepkwestie geregeld door aanvaarding in beide Kamers van de Omroepwet.

• Kabinet-Zijlstra

Kabinet-Beel II (1958-1959): 147 dagen
Kabinet-Beel II was een overgangskabinet met als voornaamste taak de Tweede Kamer te ontbinden en Tweede Kamerverkiezingen uit te schrijven. Het kabinet bestond uit de partijen KVP, ARP en CHU.

• Kabinet-Beel II

Kabinet-Van Agt III (1982): 159 dagen
Dit minderheidskabinet van CDA en D66 was een overgangskabinet, dat als voornaamste taken had het uitschrijven van verkiezingen en het voorbereiden van de begroting 1983.

• Kabinet-Van Agt III

Meer over

• Kabinet
• Wetenswaardigheden kabinetten