De eerste helft van het bewogen jaar 2021

De Tweede Kamer zonder personen [flickr/-JvL-]
bron: flickr/-JvL-
De eerste helft van het jaar 2021 is een zeer bewogen tijd met veel politieke ontwikkelingen geweest. Te beginnen met het aftreden van het kabinet naar aanleiding van de toeslagenaffaire in januari, wat ook de ontwikkelingen hierna nog sterk beïnvloedde. Het demissionaire kabinet heeft zich hierna formeel alleen missionair verklaard op het gebied van de bestrijding van het coronavirus. Dat wil zeggen dat vanwege het belang van de bestrijding van het virus het kabinet zichzelf gerechtigd acht om op dat terrein politieke besluiten te nemen.

Na afloop van de verkiezingen op 17 maart begon een tumultueuze verkenning voor de kabinetsformatie, met als eerste verkenners Annemarie Jorritsma (VVD) en Kajsa Ollongren (D66). Een week later moesten zij hun taak echter al neerleggen vanwege het uitlekken van gespreksnotities op een foto. In het debat dat volgde op de vraag wie de 'functie elders' voor Pieter Omtzigt had aangekaart die in die notities te zien was, liep met name het vertrouwen van demissionair premier Mark Rutte (VVD) een deuk op, en had als gevolg dat bestuurlijke vernieuwing een heet hangijzer werd gedurende de formatie. Op 12 mei 2021, nadat informateur Tjeenk Willink tussen 6 en 30 april het vertrouwen had geprobeerd te herstellen, werd informateur Mariëtte Hamer benoemd; zij werd herbenoemd op 23 juni. Hamer heeft vervolgens geadviseerd Mark Rutte en Sigrid Kaag een aanzet tot een regeerakkoord te laten schrijven.

Naast de doorlopende kabinetsformatie is er ook binnen politieke partijen ophef en onrust geweest, wat uiteindelijk geleid heeft tot een aantal afsplitsingen. In mei stapte Liane Den Haan uit 50PLUS, maar behield wel haar zetel. Daarnaast splitsten drie Kamerleden zich af van Forum voor Democratie. In juni zegde Pieter Omtzigt zijn lidmaatschap bij het CDA op om in september als zelfstandig Kamerlid terug te komen. Door deze afsplitsingen komt het aantal fracties in de Tweede Kamer momenteel op een record van achttien (formeel zeventien en één groep).

De redactie van Parlement.com brengt op deze pagina een overzicht van de meest belangrijke politieke ontwikkelingen van de eerste helft van 2021 met daarbij enkele reflecties in columns en analyses.

Inhoud

  1. Gebeurtenissen
  2. Columns & Analyses

Gebeurtenissen

DatumGebeurtenis
14 januari 2021PvdA-leider Lodewijk Asscher stapt op als lijsttrekker
15 januari 2021Kabinet-Rutte III neemt ontslag vanwege toeslagenaffaire
18 januari 2021Lilianne Ploumen voorgedragen als nieuwe lijsttrekker PvdA
5 maart 2021Start verhuizing Tweede Kamer voor renovatie Binnenhof
17 maart 2021Tweede Kamerverkiezingen
18 maart 2021Voorlopige verkiezingsuitslag: PDC ziet toename aantal Kamerleden met migratie-achtergrond
18 maart 2021Jorritsma (VVD) en Ollongren (D66) aangesteld als verkenners
25 maart 2021Van Ark (VVD) en Koolmees (D66) vervangen Jorritsma en Ollongren na uitgelekte notities
26 maart 2021Kiesraad stelt definitieve uitslag verkiezingen vast: VVD de grootste, nieuwe Kamer diverser dan oude
31 maart 2021Tweede Kamer in nieuwe samenstelling geïnstalleerd
1 april 2021Stukken over gesprekken met vorige verkenners toch vrijgegeven voor Kamerdebat
2 april 2021Kamerdebat over de kabinetsformatie: motie van afkeuring tegen Rutte, Kamer wil nieuwe informateur
7 april 2021Herman Tjeenk Willink benoemd tot informateur
7 april 2021Vera Bergkamp (D66) verkozen tot voorzitter Tweede Kamer
30 april 2021Kamerdebat over openbaargemaakte notulen ministerraad: motie voor nieuwe bestuurscultuur aangenomen
6 mei 2021Liane den Haan stapt op bij 50PLUS, behoudt wel Kamerzetel
11 mei 2021Jaarverslag Nationale ombudsman: 'De burger verdient beter'
12 mei 2021Mariëtte Hamer gaat als informateur de eerste inhoudelijke fase leiden
13 mei 2021Drie Tweede Kamerleden splitsen zich af van Forum voor Democratie
19 mei 2021Rekenkamer: kabinet is grip op huishoudboekje tijdens de coronacrisis kwijtgeraakt
21 mei 2021Tweede Kamer wil kabinet niet vervolgen voor desinformeren Kamer in Toeslagenaffaire
1 juni 2021Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt (CDA) tijdelijk vervangen door Henri Bontenbal
4 juni 2021Informateur Hamer: meer tijd nodig om formatieopdracht uit te voeren
7 juni 2021Kamervoorzitter Bergkamp verontrust door beschuldigingen van intimidatie in Tweede Kamer
12 juni 2021Omtzigt zegt lidmaatschap CDA op en komt in september terug als zelfstandig lid
23 juni 2021Rutte en Kaag kunnen aan de slag met opzet regeerakkoord
5 juli 2021Belang van Nederland nieuwe partij van ex-FVD'er Wybren van Haga
14 juli 2021Per 10 augustus drie nieuwe demissionaire bewinds­personen kabinet-Rutte III
14 juli 2021Tweede Kamer vandaag terug van reces voor coronadebat in de Ridderzaal

Columns & Analyses

Coronaverkiezingen - Bert van den Braak
In de aanloop naar de verkiezingen kwam sterk de vraag op of corona daarvan niet het alles overheersende thema zou worden. Ik betwijfelde dat, al besefte ik uiteraard dat ook de aanpak van de crisis voor kiezers zou meespelen bij het bepalen van hun stem.

Versplintering en verharding - Joop van den Berg
Sinds het verval van de oude volkspartijen van christendemocraten en sociaaldemocraten, overal in West-Europa, hebben zich twee nieuwe verschijnselen daarvoor in de plaats gemeld: versplintering en verharding in de politieke arena.

Door Wilders op sleeptouw genomen - Joop van den Berg
Binnen vierentwintig uur lukte het Geert Wilders om, in de week van het aantreden van de nieuwe Tweede Kamer, haar in zijn frame te trekken en op sleeptouw te nemen.

Hoe demissionair is het huidige kabinet nu eigenlijk? - Aalt Willem Heringa
Een demissionair kabinet: de leer is dat de regering een door het parlement als controversieel aangemerkte kwestie niet mag aanpakken, behalve met instemming (zoals nu wegens corona). En die instemming is er dan ook inderdaad voor de aanpak van de corona pandemie.

‘Over een andere boeg’ - Anne Bos, Hilde Lavell, Bert van den Braak, Jan Schinkelshoek
Een minderheidskabinet, een extraparlementaire aanpak en zelfs een zakenkabinet - het zijn drie alternatieve mogelijkheden om uit de dreigende impasse rond de vorming van een nieuw kabinet te komen. En niet alleen op papier.

Misvattingen over wetgeving - Bert van den Braak
Het kinderopvangtoeslagdrama en de bevindingen van de onderzoekscommissie uitvoerings­organisaties onderstrepen de noodzaak voor de wetgever om goed te letten op uitvoerbaarheid. Dat aspect verdient vanzelfsprekend alle aandacht en in die zin moeten uit het verleden lessen worden getrokken. Over wetgeving - met name de omvang en aard daarvan - blijken echter enkele misvattingen te bestaan.

Je hebt breed en breed - Bert van den Braak
Als het over de huidige formatie gaat, duikt geregeld het begrip 'brede coalitie' op. Het is denkbaar dat liefst zes partijen zullen deelnemen aan een coalitie. In het laatste kwart van de vorige eeuw was waarschijnlijk van een nationaal kabinet gesproken; in 1981 was toenmalig VVD-leider Hans Wiegel zelfs een pleitbezorger daarvan. Toch is het ene 'breed' niet het andere. Zelfs met zes partijen is er tegenwoordig weinig nationaals aan het kabinet.