Mr. P.J. (Pieter Jelles) Troelstra

foto Mr. P.J. (Pieter Jelles) Troelstra
Naar de grotere foto (verschijnt in een nieuw venster)
bron: Geheugen van Nederland/Spaarnestad

De grote voorman van de sociaaldemocraten en voorvechter van de rechten van arbeiders aan het einde van de negentiende en begin van de twintigste eeuw. Was advocaat in Leeuwarden en richtte in 1894 met elf anderen de SDAP op. Kwam in 1897 met Van Kol in de Tweede Kamer en werd, ondanks de afkeer die anderen van zijn denkbeelden hadden, al snel erkend als goed politiek debater. In 1901 niet herkozen, maar in 1902 teruggekeerd via een Amsterdams district. Was een goed spreker, zowel in het parlement als bij massabijeenkomsten. Soms kregen zijn emoties - hij had een tamelijk zwak zenuwgestel - de overhand, waardoor hij onbezonnen reageerde. Het beste voorbeeld daarvan is zijn revolutiepoging in november 1918. Bleef desondanks zeer populair bij zijn achterban. Was ook redacteur van socialistische dagbladen en Fries dichter.

SDAP
in de periode 1897-1925: lid Tweede Kamer, fractievoorzitter TK

Inhoudsopgave van deze pagina:


1.

Personalia

voornamen (roepnaam)
Pieter Jelles (Pieter Jelles)

geboorteplaats en -datum
Leeuwarden, 20 april 1860

overlijdensplaats en -datum
's-Gravenhage, 12 mei 1930

2.

Partij/stroming

partij(en)
  • Friesche Volkspartij, van 1885 tot 1892
  • SDB (Sociaal-Democratische Bond), van 1892 tot 1894
  • SDAP (Sociaal-Democratische Arbeiderspartij), vanaf 26 augustus 1894

3.

Hoofdfuncties/beroepen (8/14)

  • fractievoorzitter SDAP Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 21 september 1897 tot 4 september 1901
  • lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 24 september 1897 tot 17 september 1901 (voor het kiesdistrict Tietjerksteradeel)
  • hoofdredacteur dagblad "Het Volk", van maart 1900 tot 1 november 1903 (herkozen, maar alsnog teruggetreden)
  • advocaat te Haarlem, van april 1901 tot 1903
  • lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 13 december 1902 tot 15 september 1925 (1902-1913 voor het kiesdistrict Amsterdam III, 1913-1918 voor het kiesdistrict Leeuwarden)
  • fractievoorzitter SDAP Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 13 december 1902 tot 12 juli 1925 (van juli 1915 tot september 1916 onderbroken)
  • advocaat te Scheveningen, vanaf 1903
  • hoofdredacteur dagblad "Het Volk", van januari 1920 tot 1 februari 1925 (samen met Jan de Roode)

U ziet een selectie van de loopbaan. In de uitgebreide versie is de gehele loopbaan in te zien.

4.

Partijpolitieke functies

In de uitgebreide versie is een overzicht van partijpolitieke functies opgenomen.

5.

Nevenfuncties (2/8)

  • lid Staatscommissie inzake de Grondwetsherziening (Staatscommissie-Heemskerk), van 2 mei 1910 tot 15 mei 1912
  • lid Staatscommissie voor het Onderwijs (Staatscommissie-Bos), van 31 december 1913 tot 11 maart 1916

afgeleide functies, presidia etc.
  • lid Centrale Afdeling (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van september 1913 tot november 1913
  • lid Centrale Afdeling (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van november 1916 tot januari 1917

U ziet een selectie van de nevenfuncties. In de uitgebreide versie is een overzicht van nevenfuncties in te zien.

6.

Opleiding

In de uitgebreide versie is een overzicht van de opleiding(en) opgenomen.

7.

Activiteiten

als parlementariër (3/15)
  • Interpelleerde in 1922 minister De Geer over de voorgenomen aftrek van 8,5% van de wedden van burgerlijke ambtenaren
  • Interpelleerde in 1923 minister-president Ruijs de Beerenbrouck over de ministeriële crisis
  • Diende in het debat over de regeringsverklaring na de Vlootwetcrisis van 1923 op 22 januari 1924 een motie in waarin gevraagd werd om onverwijlde Kamerontbinding. Deze motie werd met 66 tegen 19 stemmen verworpen.

In de uitgebreide versie is een overzicht van opvallend stemgedrag opgenomen.

8.

Wetenswaardigheden

algemeen (3/11)
  • Riep op 12 november 1918 in de Tweede Kamer de moderne georganiseerde arbeiders op "het werk eener staatkundige revolutie in Nederland te aanvaarden." Erkende later zich vergist te hebben in de werkelijke verhoudingen in Nederland.
  • Was met name in 1919 geregeld afwezig, zowel wegens zijn gezondheidstoestand als vanwege internationale activiteiten
  • Nam in mei 1919 deel aan het debat over het initiatiefvoorstel-Marchant over het vrouwenkiesrecht, maar onttrok zich op 9 mei aan de eindstemming

uit de privésfeer (3/17)
  • Op 6 oktober 1962 werd aan het Oldehoveplein in Leeuwarden een door Hildo Krop vervaardigd standbeeld van hem onthuld door dr. W. Drees
  • Zijn vader was gemeenteraadslid en wethouder van Leeuwarden (1884-1906) en lid van Provinciale Staten van Friesland. Hij was vrijmetselaar (bestuurslid van de loge "De Friesche Trouw").
  • In 1891 was zijn vader liberaal Tweede Kamerkandidaat in het district Leeuwarden en werd in 1894 als kandidaat verslagen door de radicaal C.V. Gerritsen

anekdotes en citaten
  • Raakte in 1916 bij het indicident-Nierstrasz geheel buiten zinnen. Het liberale Kamerlid Nierstrasz, een welgestelde reder, hekelde bij het debat over de Grondwetsherziening de voorgestelde vergoedingsregeling voor Tweede Kamerleden. Nadat Troelstra op zijn Kamerbankje was geklomen, riep hij tegen Nierstrasz: "Eruit! eruit!". Andere leden moesten hem kalmeren.

verkiezingen (3/10)
  • Versloeg in 1909 G.A. van Hamel (ul) na herstemming
  • Werd in 1913 gekozen in de districten Amsterdam III en Leeuwarden en nam zitting voor Leeuwarden. Versloeg in Leeuwarden L.W.J.K. Thomson (ul) na herstemming en in Amsterdam III P.J. Reymer (rk) en B.E. Asscher (lib.). Eindigde in het district Haarlem als derde achter jhr. D.E. van Lennep (chu) en D. Fock (lu).
  • Versloeg in 1917 A.R. de Jong (csp)

U ziet een selectie van wetenswaardigheden. In de uitgebreide versie is een overzicht van wetenswaardigheden opgenomen.

9.

Publicaties van/over

literatuur/documentatie (6/14)
  • P. Terpstra, "Pieter Jelles Troelstra. Het leven van een strijder" (1985)
  • H.F. Cohen, "Troelstra, Pieter (1860-1930)", in: Biografisch Woordenboek van Nederland, deel I, 590
  • A.F. Mellink, "Troelstra, Pieter Jelles", in: Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland, deel I, 133
  • H. Strabbing, "Pieter Jelles Troelstra. Te romantisch voor de rol van Lenin der Lage Landen", in: P. Brill (red.), "Kopstukken van het laagland. Een eeuw Nederland in honderd portretten" (1999)
  • Piet Hagen, "Politicus uit hartstocht. Biografie van Pieter Jelles Troelstra" (2010)
  • "Het Vaderland" en "Het Volk", 13 en 17 mei 1930

Biografisch Woordenboek(en)
  • biografie opgenomen in het Biografisch Woordenboek van Nederland
  • biografie opgenomen in het Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland

publicaties over en van letterkundigen
gegevens uit de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren

In de uitgebreide versie is een overzicht van publicaties opgenomen.

10.

Familie/gezin

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

11.

Uitgebreide versie

Speciaal voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn de biografieën van alle kansrijke (volgens de peilingen) kandidaten in uitgebreide vorm raadpleegbaar op parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.


Op bovenstaande tekst en gegevens zijn auteursrechten van PDC van toepassing; overname, in welke vorm dan ook, is zonder expliciete goedkeuring niet toegestaan. Ook de afbeeldingen zijn niet rechtenvrij.

De biografieën betreffen vooral de periode waarin iemand politiek en bestuurlijk actief is of was. PDC ontvangt graag gemotiveerde aanvullingen of correcties.