80 jaar vrijheid in Nederland
Op 5 mei 2025 herdenkt Nederland tachtig jaar bevrijding van de Duitse bezetting. Dit moment biedt gelegenheid om stil te staan bij de politieke ontwikkelingen tijdens en na de Tweede Wereldoorlog, een periode die bepalend was voor het herstel van de parlementaire democratie en de wederopbouw van het land.
Inhoudsopgave van deze pagina:
Tijdens de Tweede Wereldoorlog functioneerde de Nederlandse regering in ballingschap vanuit Londen. Na de Duitse inval kwam het parlement op 10 mei 1940 voor het laatst bijeen; daarna werd de Staten-Generaal buiten werking gesteld. Pas in september 1945 werd het parlement gedeeltelijk hersteld. De eerste verkiezingen na de oorlog vonden plaats in mei 1946.
In de oorlogsperiode waren er vier zogenoemde oorlogskabinetten, waarvan drie onder leiding van premier Pieter Gerbrandy. Deze kabinetten stonden voor de grote uitdaging om het gezag van de Nederlandse staat te handhaven en om voorbereidingen te treffen voor het herstel na de oorlog.
Het derde kabinet-Gerbrandy, dat aantrad in februari 1945, werd grotendeels gevormd door personen uit het bevrijde zuiden van Nederland. Tot de nieuwe bewindspersonen behoorden onder anderen Louis Beel en Jan de Quay. Koningin Wilhelmina wenste een kabinet dat los stond van de politieke partijen en dat vernieuwingsgezind was.