Cijfers kabinet-Van Agt I (1977-1981)

Het kabinet-Van Agt I erfde een ontsporende verzorgingsstaat van het kabinet-Den Uyl. Toen zich in 1979 een tweede oliecrisis voordeed, ontwikkelde de economie zich dramatisch. In maart 1979 verscheen een tussenrapportage, waarin met name een verslechtering van de betalingsbalans werd gesignaleerd en een oplopend financieringstekort. De inflatie, die aan het begin van de kabinetsperiode juist iets begon te dalen, steeg van 4,1% in 1978 naar 6,7% in 1981.

Het kabinet zette in op wijziging van het aanpassingsmechanisme voor minimuminkomen en sociale verzekeringen, op matiging van lonen van ambtenaren en trendvolgers, herstructurering van de kinderbijslag, kostenbeheersing in de gezondheidszorg en (aanvullende) bezuinigingen op de overheidsuitgaven. Wel kwam er meer geld voor stadsvernieuwing, exportbevordering en energiebesparing.

De arbeidsinkomensquote (AIQ) bereikte in 1979 de recordhoogte van 80,7%. De werkloosheid steeg in de jaren 1977-1981 met 1,3%-punt, het aantal werklozen met 91 duizend en het aantal werkloosheids- en bijstandsuitkeringen met 173 duizend. Het aantal arbeidsongeschiktheidsuitkeringen steeg van 490 duizend in 1977 naar 637 duizend in 1981.

Het kabinet-Van Agt I praatte veel over de noodzaak van bezuinigingen, maar presteerde uitermate zwak op budgettair gebied. Het kabinet wist de overheidsuitgaven niet onder controle te krijgen. De bruto collectieve uitgaven stegen tussen 1977 en 1981 met 5,3%-punt. Het begrotingssaldo verslechterde met 2,7%-punt BBP. Dit is opmerkelijk omdat Hans Wiegel, vicepremier in het kabinet-Van Agt I, vanuit de oppositie nog zware kritiek had uitgeoefend op het begrotingsbeleid van het kabinet-Den Uyl.

Hoewel de verslechtering van de overheidsfinanciën voor een groot deel te maken had met de grote toename van het aantal uitkeringen, was het kabinet weinig slagvaardig. In 1978 bracht het kabinet de Nota Bestek'81 uit, waarin ombuigingen werden aangekondigd. Verder werd gekort op uitkeringen en ambtenarensalarissen. Al in maart 1979 bleek dat het financieringstekort opliep naar 5 procent, hoger dan eerder was geraamd.

In maart 1980 wilde CDA-minister Andriessen (Financiën) een stringenter ombuigingsbeleid voeren dan de overige ministers. Hoewel de VVD de lijn van Andriessen feitelijk deelde, besloten de VVD-ministers onder aanvoering van vicepremier Wiegel hem toch niet te steunen. Daarmee werd een kabinetscrisis voorkomen. De minister en zijn staatssecretaris, Nooteboom, traden hierop af. Andriessen werd opgevolgd door zijn partijgenoot Van der Stee.