Mr. L.A. (Leen) Donker

foto Mr. L.A. (Leen) Donker
Naar de grotere foto (verschijnt in een nieuw venster)
bron: IISG

Vooraanstaand Rotterdamse SDAP- en PvdA-politicus. Was advocaat en bezat als jurist veel gezag in de Tweede Kamer. Leidde vijf jaar op voortreffelijke wijze de parlementaire enquête regeringsbeleid 1940-1945. Volgde in 1951 Van der Goes van Naters op als fractieleider. Werd minister van Justitie in het derde kabinet-Drees, na zelf eerder als formateur te zijn opgetreden. Had een grote werkkracht en bracht een groot aantal wetten tot stand, zoals nieuwe regelingen voor ontslag, voogdij en ondertoezichtstelling, en een nieuwe wet over administratieve rechtspraak. Eiste daardoor veel van zijn ambtenaren en ook van zichzelf. Overleed enkele maanden voor het einde van de kabinetsperiode.

SDAP, PvdA
in de periode 1935-1956: lid Tweede Kamer, fractievoorzitter TK, minister

Inhoudsopgave van deze pagina:


1.

Personalia

voornamen (roepnaam)
Leendert Antonie (Leen)

geboorteplaats en -datum
Almkerk, 7 september 1899

overlijdensplaats en -datum
Rotterdam, 4 februari 1956

begraafplaats en -datum
Driehuis-Westerveld, 8 februari 1956 (crematie)

2.

Partij/stroming

partij(en)
  • SDAP (Sociaal-Democratische Arbeiderspartij), van 1921 tot 9 februari 1946
  • PvdA (Partij van de Arbeid), vanaf 9 februari 1946

3.

Hoofdfuncties/beroepen (7/9)

  • lid Provinciale Staten van Zuid-Holland, van 7 juli 1931 tot 1 september 1941
  • lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 2 oktober 1935 tot 2 september 1952
  • lid tijdelijke gemeenteraad van Rotterdam, van 9 november 1945 tot 2 september 1946
  • lid Provinciale Staten van Zuid-Holland, van 20 juni 1946 tot 2 september 1952
  • lid gemeenteraad van Rotterdam, van 2 september 1946 tot 2 september 1952
  • fractievoorzitter PvdA Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 18 september 1951 tot 2 september 1952 (vanwege ziekte nam Burger voor hem waar van 16 januari tot 18 september 1951)
  • minister van Justitie, van 2 september 1952 tot 4 februari 1956

gevangenschap/internering
geïnterneerd gijzelaarskamp te Sint-Michielsgestel, van 13 augustus 1942 tot 20 december 1943

(in)formateurschap(pen)
  • kabinetsformateur, van 5 augustus 1952 tot 21 augustus 1952 (poging mislukt)

U ziet een selectie van de loopbaan. In de uitgebreide versie is de gehele loopbaan in te zien.

4.

Partijpolitieke functies

In de uitgebreide versie is een overzicht van partijpolitieke functies opgenomen.

5.

Nevenfuncties (2/11)

  • lid Staatscommissie inzake herziening van de Nederlandse Burgerlijke Wetgeving, van 3 december 1947 tot 2 september 1952
  • voorzitter Raad voor het Rechtsherstel, van oktober 1948 tot 2 september 1952

afgeleide functies, presidia etc. (2/9)
  • voorzitter Commissie van Voorbereiding wetsontwerp Vaststelling van de Wet Oorlogsstrafrecht etc. (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van september 1951 tot mei 1952
  • voorzitter Commissie van Voorbereiding voor de wetsontwerpen inzake de Grondwetsherziening (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van november 1951 tot april 1952

U ziet een selectie van de nevenfuncties. In de uitgebreide versie is een overzicht van nevenfuncties in te zien.

6.

Opleiding

In de uitgebreide versie is een overzicht van de opleiding(en) opgenomen.

7.

Activiteiten

als parlementariër
  • Was justitiewoordvoerder van de SDAP- en PvdA-Tweede Kamerfractie
  • In januari 1948 verwierp de Eerste Kamer met 27 tegen 15 stemmen het door hem namens de parlementaire enquêtecommissie Regeringsbeleid 1940-1945 verdedigde inititiatiefwetsvoorstel tot wijziging van de Enquêtewet (658)

als bewindspersoon (beleidsmatig) (3/11)
  • Verdedigde in 1955 in de Tweede Kamer een wetsvoorstel over het gebruik van de Friese taal in het rechtsverkeer. De wet werd in 1956 door minister Van Oven in het Staatsblad gebracht. (3.553)
  • Trok in 1955 een in 1954 ingediend wetsvoorstel tot wijziging van de Wet op de rechterlijke organisatie in, nadat een onaanvaardbaar verklaard amendement-Van Rijckevorsel was aangenomen over de samenstelling van een permanent college van advies. Door het amendement-Van Rijckevorsel zou dit in meerderheid uit rechters bestaan. In een nieuw voorstel was dit college geschrapt en werd een taak toebedeeld aan de Vereniging voor Rechtspraak. (3.705)
  • Bij zijn overlijden waren 21 wetsvoorstellen bij de Tweede Kamer aanhangig en 25 in voorbereiding

als bewindspersoon (wetgeving) (3/10)
  • Bracht in 1955 een wijziging (Stb. 323) van het Burgerlijk Wetboek inzake de ondertoezichtstelling van kinderen tot stand. Buitenhuisverpleging wordt in principe beperkt tot twee jaar en moet worden bevolen door de kinderrechter. (3.583)
  • Bracht in 1955 de Wet op de justitiële documentatie en op de verklaringen omtrent het gedrag (Stb. 395) tot stand. Deze wet regelt de toegang tot gegevens over iemands strafblad. Justitiële gegevens zijn slechts in beperkte mate toegankelijk voor personen buiten de rechterlijke macht. De wet vervangt het besluit justitiële documentatie uit 1951. (3.551)
  • Bracht in 1956 een wet (Stb. 42) tot stand waarbij de mogelijkheid van adoptie werd ingevoerd. Bij adoptie staat het belang van het kind voorop. Aan het adopterend gezin wordt de eis gesteld dat het zoveel mogelijk gelijkwaardig is aan het ouderlijk milieu. Er komen eisen aan zowel de adoptief ouders als aan de eventuele samenstelling van het adoptiegezin. Ook kinderlozen mogen kinderen adopteren. Adoptiekinderen krijgen de staat van wettig kind der adoptanten en hun burgerlijke betrekkingen met de oorspronkelijke ouders en bloed- en aanverwanten houden op. Verzet van natuurlijke ouders tegen adoptie via rechtsmiddelen is mogelijk. De Raden voor de kinderbescherming worden belast met het onderzoek bij een verzoek tot adoptie. (3.530)

als (in)formateur
  • Kreeg op 5 augustus 1952 de opdracht tot vorming van een kabinet. Streefde naar vorming van een extra-parlementair kabinet van PvdA, KVP, ARP en CHU. Nadat de KVP de portefeuilleverdeling had afgewezen, vroeg hij op 21 augustus ontheffing van zijn opdracht. Vooral de bezetting van Buitenlandse Zaken en de toebedeling van Volkshuisvesting aan de PvdA waren breekpunten.

U ziet een selectie van activiteiten. In de uitgebreide versie is het gehele overzicht van activiteiten in te zien.

8.

Wetenswaardigheden

algemeen
  • Werd in september 1945 door Van der Goes van Naters verslagen bij de verkiezing van een nieuwe fractievoorzitter van de SDAP in de Tweede Kamer
  • Werd in augustus en september 1948, en in september 1949 en 1950 als tweede op de voordracht voor het Tweede Kamervoorzitterschap geplaatst

uit de privésfeer (3/6)
  • Keerde zich in april 1945 in de Eindhovense edite van "Het Vrije Volk" tegen minister Beel, vanwege diens opvattingen in het zogenoemde 'Eindhovens Adres' over staatkundige vernieuwing uit 1944
  • Werd in januari 1956 getroffen door een hartaanval
  • Voorafgaande aan de crematie in Westerveld werd op 8 februari 1956 een bijeenkomst ter zijner nagedachtenis gehouden in de Rotterdamse Schouwburg

niet-aanvaarde politieke functies
  • minister van Justitie, 1948 (stond op de nominatie)

U ziet een selectie van wetenswaardigheden. In de uitgebreide versie is een overzicht van wetenswaardigheden opgenomen.

9.

Publicaties van/over

literatuur/documentatie
  • "Mr. L.A. Donker", in: Nederlands Juristenblad, 31 (1956)
  • J. Zeelenberg, "Bij de dood van Mr. L.A. Donker. Zijn werken volgen hem na", in: Socialisme en Democratie 13 (1956)
  • J. van Vollenhoven, "In memoriam Mr. L.A. Donker", in: Rotterdams Jaarboekje (1957), 175
  • Redevoeringen gehouden bij het overlijden en de crematie van de heer mr. L.A. Donker, minister van Justitie (z.p., 1956) (bevat portret, redevoeringen van J. van Vollenhoven e.a.)
  • J. Bosmans, "Donker, Leendert Antonie (1899-1956)", in: Biografisch Woordenboek van Nederland, deel II, 130
  • D. Hillenius, "Ereraad", in: "Hillenius Gebundeld", 92 e.v.

Biografisch Woordenboek(en)
biografie opgenomen in het Biografisch Woordenboek van Nederland

10.

Familie/gezin

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

11.

Uitgebreide versie

Speciaal voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn de biografieën van alle kansrijke (volgens de peilingen) kandidaten in uitgebreide vorm raadpleegbaar op parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.


Op bovenstaande tekst en gegevens zijn auteursrechten van PDC van toepassing; overname, in welke vorm dan ook, is zonder expliciete goedkeuring niet toegestaan. Ook de afbeeldingen zijn niet rechtenvrij.

De biografieën betreffen vooral de periode waarin iemand politiek en bestuurlijk actief is of was. PDC ontvangt graag gemotiveerde aanvullingen of correcties.