E. (Eise) Eisinga

Beroemde inwoner van Franeker die in zijn woonhuis een planetarium bouwde om de loop der sterren en planeten zichtbaar te maken. Eenvoudige wolkammer en sajetfabrikeur, autodidact. Werd in 1777 als hervormingsgezinde lid van de raad van Franeker. Moest in 1786 echter uitwijken naar Duitsland en werd in 1791, na terugkeer, gearresteerd en verbannen uit Friesland. De omwenteling van 1795 bood hem kansen weer bestuurlijk actief te worden, onder meer als lid van het Intermediair Wetgevend Lichaam van 1798. Later was hij nog schepen en raadslid van Franeker en Statenlid in Friesland.

functie(s) in de periode 1798: lid Intermediair Wetgevend Lichaam

Personalia

voornamen (roepnaam)

Eise (Eise)

wijziging in naam en/of titulatuur

Oorspronkelijk Eise Jeltes

geboorteplaats en -datum

Dronrijp, 21 februari 1744

overlijdensplaats en -datum

Franeker, 27 augustus 1828

Hoofdfuncties/beroepen (4/13)

schepen van Franeker, van 1808 tot 1811
raad in de Vroedschap van Franeker, van december 1813 tot januari 1816
lid stedelijke raad van Franeker, van januari 1816 tot 27 augustus 1828
lid Provinciale Staten van Friesland, van 5 juli 1825 tot juli 1826 (voor de steden, Franeker)

U ziet een selectie van de loopbaan. In de uitgebreide versie is de gehele loopbaan in te zien.

Nevenfuncties (4/5)

collecteur brandewijnen en havenspecien te Franeker, vanaf 1777
armenvoogd te Franeker, vanaf 1777
lid commissie van financiën van Friesland, vanaf 8 maart 1798 (intermediair administratief bestuur)
lid College van Curatororen Hogeschool te Franeker, van 1797 tot 1802

U ziet een selectie van de nevenfuncties. In de uitgebreide versie is een overzicht van nevenfuncties in te zien.

Opleiding

In de uitgebreide versie is een overzicht van de opleiding(en) opgenomen.

Wetenswaardigheden

algemeen

Werd in april 1791 gearresteerd en gevangengezet in het Blokhuis te Leeuwarden en in april 1792 veroordeeld tot vijf jaar verbanning uit Friesland. Keerde na de omwenteling in 1795 terug naar Friesland.

uit de privésfeer

Was een groot wis-, natuur-, werktuig- en sterrenkunde te Franeker. Hij ontwierp en bouwde in de jaren 1774-1781 in Franeker een planetarium. De directe aanleiding voor de bouw was een samenstand van vier planeten in het voorjaar van 1774. Een krantenartikel voorspelde de mogelijke ondergang van de wereld. Eisinga besloot een planetarium - een bewegend schaalmodel van het zonnestelsel - te bouwen, om de mensen te laten zien wat er in werkelijkheid aan de hemel gebeurde. Daartoe verbouwde hij de zoldering van zijn woonkamer.
Van hem staat bij zijn geboortehuis in Dronrijp een borstbeeld
Zijn vader was wolkammer te Dronrijp

Publicaties van/over

literatuur/documentatie

Arjen Dijkstra, "De Hemelbouwer. Een biografie van Eise Eisinga" (2021)
Sandra Langereis, "Machineman. De tijden van Eise Eisinga" (2024)
Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek, deel II, 433

Familie/gezin

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Bent u als journalist of wetenschapper op zoek naar statistische gegevens over personen uit het biografisch archief, bijvoorbeeld gemiddelde leeftijd, ervaring, herkomst, beroep, m/v of zittingsduur? De redactie van PDC kan deze gegevens onder voorwaarden beschikbaar stellen voor wetenschappelijk onderzoek en journalistieke publicaties. Neem voor meer informatie contact op.

Op bovenstaande tekst en gegevens zijn auteursrechten van PDC van toepassing; overname, in welke vorm dan ook, is zonder expliciete goedkeuring niet toegestaan. Ook de afbeeldingen zijn niet rechtenvrij.