'Kort na tien uur…'

Staatsrechtelijke kanttekeningen bij de troonswissel

Het gebeurt rond kwart over tien. Feitelijk is er maar één moment dat morgen, op de dag van de troonswissel, daadwerkelijk van staatsrechtelijk belang is. En dat is het moment waarop koningin Beatrix de Akte van Abdicatie tekent en Willem-Alexander ook zijn handtekening zet: tussen 10.00 en 10.30 uur. Vanaf dat moment heeft Nederland een nieuwe koning.
‘Zo simpel is dat’, schrijft Wytze van der Woude, docent bij het Montesquieu Instituut in Maastricht, in enkele ‘staatsrechtelijke kanttekeningen’ bij 30 april. ‘Als een regerend vorst overlijdt of abdiceert gaat het koningschap automatisch over op de eerstvolgende in lijn van de troonopvolging’.
Van der Woude: ‘Het voert wat ver om te stellen dat de beëdiging en de inhuldiging die daarop volgt, louter voor de bühne zouden zijn. Maar de plechtigheden en festiviteiten die op 30 april na 10.30 uur plaatsvinden zijn eerder declaratoir (dat wil zeggen: nogmaals in het openbaar bevestigend van wat reeds op grond van de Akte van Abdicatie een juridisch feit geworden is) dan constitutief (dat wil zeggen: het daadwerkelijk in het leven roepen van een juridisch feit) van aard.’

De inhuldiging van Willem-Alexanders overgrootmoeder, koningin Wilhelmina, heeft een gouden glans meegekregen. Het is het moment, 1898, waarop de Oranjemonarchie, vertegenwoordigd door een jonge, stralende koningin, een doorstart maakt. Onder de drie koningen, Willem I, II en III, was de populariteit van de monarchie in de loop van de negentiende eeuw getaand. Wilhelmina’s aantreden - warm geschilderd door Nicolaas van der Waay - moest een ommekeer zijn. Maar de scepsis zat diep. Dat de (republikeinse) sociaal-democraten op afstand bleven bij het Oranjefeestje, lag in de lijn der verwachtingen. Maar ook de latere minister-president Abraham Kuyper, leider van het gereformeerde, antirevolutionaire volksdeel, bleef weg uit de Nieuwe Kerk.

Waarom ik de eed of belofte wel/niet afleg.

Ronald  van Raak, lid van de Tweede Kamer voor de SP, versus Marianne Thieme, ook lid van de Tweede Kamer voor de Partij voor de Dieren.

Arco Timmermans

In aanloop naar de troonswisseling draait de Nederlandse consensusmachine op volle toeren. Sinds een jaar geleden zijn er een Lenteakkoord, een nieuw regeerakkoord, een woningmarktakkoord en nu ook een sociaal akkoord gesloten. De traditie van overleg aan de top die moet resulteren in breed gesteund beleid over bezuinigingen en de arbeidsmarkt lijkt weer helemaal terug in Nederland. Alle steun is wel voorwaardelijk uitgesproken. Het ledenparlement van het FNV stemt in met het sociaal akkoord, maar de vakbond wordt zelf straks grondig hervormd. En ook in het parlement ondergaat de steun voor kabinetsplannen voortdurend gedaantewisselingen.

Binnen in het Binnenhof is er dus grote politieke bedrijvigheid, maar daarbuiten blijft het opvallend stil. Bij de inhuldiging van koning Willem-Alexander in Amsterdam hoeven we geen krakersrellen te verwachten, noch studentenoproer of boerenprotest. Er zijn geen grote demonstraties van vakbonden of burgers in aantocht. Internationale politieke strijdpunten of vluchtelingenkampen brengen in Nederland geen mensenmassa’s op de been. Het gaat nu in de sociale media over de baard van Willem-Alexander.

Kunt u deze nieuwsbrief niet goed lezen? Bekijk dan de online versie.