Persbericht: Europese Commissie daagt Polen voor Hof van Justitie om rechters te beschermen tegen politieke controle

De Europese Commissie heeft vandaag besloten Polen voor het Hof van Justitie van de EU te dagen in verband met de nieuwe tuchtregeling voor Poolse rechters en om een versnelde procedure te verzoeken.

Op 3 april 2019 heeft de Commissie deze inbreukprocedure ingeleid, omdat de nieuwe tuchtregeling de onafhankelijkheid van de Poolse rechters ondermijnt en niet de nodige garanties biedt om rechters te beschermen tegen politieke controle, zoals voorgeschreven door het Hof van Justitie van de EU.

Meer in het bijzonder staat de Poolse wet toe dat rechters van gewone rechtbanken aan disciplinaire onderzoeken, procedures en sancties worden onderworpen op basis van de inhoud van hun rechterlijke beslissingen, ook wanneer zij daarbij hun recht uitoefenen uit hoofde van artikel 267 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) om het Europees Hof van Justitie om een prejudiciële beslissing te verzoeken. Bovendien waarborgt de nieuwe tuchtregeling de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de tuchtkamer van het Hooggerechtshof niet. Deze is uitsluitend samengesteld uit rechters die zijn geselecteerd door de nationale raad voor de rechterlijke macht, die zelf politiek wordt benoemd door het Poolse parlement (Sejm). Voorts biedt de nieuwe tuchtregeling geen garantie dat een “bij wet opgerichte” rechtbank in eerste aanleg zal beslissen over tuchtprocedures tegen rechters van gewone rechtbanken. In plaats daarvan verleent de regeling de voorzitter van de tuchtkamer de bevoegdheid om ad hoc en met een nagenoeg onbeperkte vrijheid te bepalen welke tuchtrechter in eerste aanleg zich over een zaak tegen een rechter van een gewone rechtbank zal buigen. De nieuwe regeling garandeert niet langer dat zaken binnen een redelijke termijn worden behandeld, waardoor de minister van Justitie lopende zaken tegen rechters van gewone rechtbanken kan aanhouden via met de tuchtprocedure belaste functionarissen die door hem zijn benoemd. De nieuwe regeling doet ook afbreuk aan het recht van verdediging van rechters van gewone rechtbanken. Kortom, de rechters zijn niet afgeschermd tegen politieke controle en dus wordt de rechterlijke onafhankelijkheid geschonden.

Op 3 april 2019 heeft de Commissie Polen een aanmaningsbrief gestuurd. Na een grondige analyse van het ontvangen antwoord kwam de Commissie tot de conclusie dat het antwoord de juridische bezwaren niet wegnam en zette zij de volgende stap in het procedure, door op 17 juli 2019 een met redenen omkleed advies te sturen. In zijn laatste antwoord is Polen andermaal niet ingegaan op de bezwaren van de Commissie.

De Commissie heeft derhalve besloten Polen voor het Hof van Justitie van de EU te dagen. Gelet op de mogelijke gevolgen van de tuchtregeling voor de rechterlijke onafhankelijkheid is een verzoek om een versnelde procedure gerechtvaardigd, zodat zo spoedig mogelijk een definitieve uitspraak kan worden gedaan. Dit zou ook in overeenstemming zijn met de mededeling van de Commissie van 17 juli 2019 “Versterking van de rechtsstaat binnen de Unie - Een blauwdruk voor actie”, waarin wordt onderstreept dat de Commissie, voortbouwend op haar bestaande benadering inzake handhaving en op de ontwikkeling van de jurisprudentie van het Europese Hof van Justitie, een strategische benadering van inbreukprocedures inzake de rechtsstaat zal volgen, waarbij zij steeds wanneer dat nodig is, zal verzoeken om versnelde procedures en voorlopige maatregelen.

Achtergrond

De rechtsstaat is een van de gemeenschappelijke waarden waarop de Europese Unie is gegrondvest en die door alle lidstaten zijn aanvaard. Het beginsel van de rechtsstaat is vastgelegd in artikel 2 van het Verdrag betreffende de Europese Unie. Het is ook van essentieel belang voor de werking van de EU als geheel, bijvoorbeeld met betrekking tot de interne markt en de samenwerking op het gebied van justitie en binnenlandse zaken, en om ervoor te zorgen dat nationale rechters, die ook EU-rechters zijn, hun taak kunnen vervullen bij het waarborgen van de toepassing van het EU-recht en naar behoren in contact kunnen treden met het Hof van Justitie van de EU in het kader van prejudiciële procedures. In de mededelingen van de Commissie van 3 april en 17 juli 2019 over de rechtsstaat wordt een toelichting gegeven inzake het bestaande instrumentarium voor de handhaving van de rechtsstaat en de maatregelen en voorstellen van de Commissie om dat instrumentarium verder te versterken.

Volgens de Verdragen moet de Europese Commissie, samen met andere Europese instellingen en de lidstaten, de rechtstaat als fundamentele waarde van de Unie waarborgen en ervoor zorgen dat het recht, de waarden en de beginselen van de EU in acht worden genomen.

Naar aanleiding van de gebeurtenissen in Polen is de Commissie in januari 2016 in de context van het kader voor de rechtsstaat met de Poolse regering een dialoog aangegaan en heeft zij op 20 december 2017 de in artikel 7, lid 1, VEU vastgelegde procedure ingeleid. Dit hele proces is gebaseerd op een permanente dialoog tussen de Commissie en de betrokken lidstaat. De Commissie houdt het Europees Parlement en de Raad regelmatig op de hoogte.

Bovendien is de Commissie op 2 juli 2018 een inbreukprocedure gestart met betrekking tot de Poolse wet inzake het Hooggerechtshof vanwege de daarin opgenomen pensioenregelingen en de gevolgen daarvan voor de onafhankelijkheid van het Hooggerechtshof. Op 24 september 2018 heeft de Commissie besloten de zaak voor te leggen aan het Hof van Justitie van de EU, dat op 24 juni 2019 een definitieve uitspraak heeft gedaan. Het Hof heeft geoordeeld dat de verlaging van de pensioenleeftijd van rechters van het Hooggerechtshof een inbreuk vormt op het EU-recht en in strijd is met het beginsel dat rechters niet uit hun functie kunnen worden ontheven, en dus ook het beginsel van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht schendt.

Op 29 juli 2017 is de Commissie een inbreukprocedure gestart met betrekking tot de Poolse wet inzake de gewone rechtbanken, op grond van de daarin opgenomen pensioenregelingen en de gevolgen daarvan voor de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. De Commissie heeft op 20 december 2017 besloten deze zaak aan het Hof van Justitie van de EU voor te leggen.

Meer informatie

Persbericht - Rechtsstaat: Europese Commissie zet nieuwe stap om rechters in Polen te beschermen tegen politieke controle

Zie het volledige document INF/19/5950 voor de voornaamste beslissingen in het kader van het inbreukenpakket voor oktober 2019

Zie MEMO/12/12 voor algemene informatie over inbreukprocedures.

Over de EU-inbreukprocedure

IP/19/6033