Europese migratieagenda: de EU moet de vooruitgang van de afgelopen vier jaar op peil houden

Met het oog op de Europese Raad van maart maakt de Commissie vandaag de balans op van de vooruitgang die de afgelopen vier jaar is geboekt en presenteert zij de maatregelen die nog moeten worden genomen om onmiddellijke en toekomstige uitdagingen op het gebied van migratie aan te pakken.

Toen de EU te maken kreeg met de ernstigste vluchtelingencrisis sinds de Tweede Wereldoorlog, is zij erin geslaagd het migratiebeheer en de grensbewaking radicaal te veranderen. De EU heeft bescherming en steun geboden aan miljoenen mensen, levens gered, smokkelnetwerken ontmanteld en het aantal irreguliere aankomsten in Europa teruggebracht tot het laagste niveau in vijf jaar. Niettemin moet meer in het werk worden gesteld om het migratiebeleid van de EU werkelijk toekomstbestendig te maken, gezien de voortdurend evoluerende geopolitieke context en de wereldwijd gestaag toenemende migratiedruk (zie het informatieblad).

Eerste vicevoorzitter Frans Timmermans: “De afgelopen vier jaar heeft de EU aanzienlijke vooruitgang en tastbare resultaten geboekt bij de aanpak van de migratieproblematiek. Onder zeer lastige omstandigheden hebben we de handen ineengeslagen. Europa heeft de migratiecrisis van 2015 inmiddels achter zich gelaten, maar er zijn nog steeds structurele problemen. De lidstaten hebben de plicht om degenen die zij opvangen, bescherming en zorg te bieden. Ook in de toekomst is de EU alleen opgewassen tegen de uitdaging van migratie als we blijven samenwerken en een brede aanpak volgen, die van solidariteit getuigt en waarbij de verantwoordelijkheid eerlijk wordt verdeeld.”

Hoge vertegenwoordiger van de EU en vicevoorzitter van de Commissie Federica Mogherini: “Onze samenwerking met de Afrikaanse Unie en de Verenigde Naties leidt tot resultaten. We verlenen bijstand aan duizenden gestrande mensen, helpen velen om veilig naar huis terug te keren en een activiteit op te zetten, redden levens en bestrijden mensensmokkelaars. Hoewel de migratiestromen zijn afgenomen, stellen nog steeds te veel mensen hun leven in de waagschaal. En elk leven dat niet wordt gered is er een te veel. Daarom blijven we met onze internationale partners en de betrokken landen samenwerken om de mensen die daaraan het meeste behoefte hebben, bescherming te bieden, de achterliggende oorzaken van migratie aan te pakken, netwerken van mensenhandelaars te ontmantelen en mogelijkheden voor veilige, ordelijke en legale migratie te creëren. Migratie blijft een wereldwijde uitdaging, die vraagt om samenwerking en hechte partnerschappen - precies de aanpak waar wij als EU voor kiezen.

Dimitris Avramopoulos, commissaris voor Migratie, Binnenlandse Zaken en Burgerschap: “De resultaten van onze gemeenschappelijke Europese migratieaanpak spreken voor zich: er zijn nu minder irreguliere aankomsten dan voor de crisis, de Europese grens- en kustwacht heeft de gezamenlijke EU-grensbewaking op een hoger plan gebracht en samen met onze partners werken we aan legale migratiemogelijkheden, terwijl we er ook voor zorgen dat meer mensen terugkeren. Met het oog op de toekomst is het van essentieel belang dat we blijven samenwerken, maar ook dat de lopende hervorming van het asielstelsel van de EU wordt afgerond. Bovendien zouden tijdelijke ontschepingsregelingen prioriteit moeten krijgen.”

Het aantal aankomsten neemt al drie jaar gestaag af; momenteel gaat het om slechts 10% van de piek die in 2015 werd bereikt. In 2018 werden ongeveer 150 000 irreguliere overschrijdingen van de EU-buitengrenzen geconstateerd. Het feit dat er nu minder migranten op irreguliere wijze aankomen, biedt geen garantie voor de toekomst, aangezien de migratiedruk waarschijnlijk zal aanhouden. Een brede aanpak van migratiebeheer en grensbewaking is dan ook van wezenlijk belang.

Onmiddellijke maatregelen nodig

De kwesties waarvan met spoed werk moeten worden gemaakt, betreffen:

• - 

  de westelijke Middellandse Zeeroute: de ondersteuning van Marokko moet verder worden versterkt, aangezien het aantal irreguliere migranten dat de westelijke Middellandse Zeeroute volgt, aanzienlijk is toegenomen. Daarbij moet het programma (ter waarde van 140 miljoen euro) ter ondersteuning van het grensbeheer verder worden uitgevoerd en moeten de onderhandelingen met Marokko over overname en visumversoepeling worden hervat.
• - 

  de centrale Middellandse Zeeroute: er moet verbetering worden gebracht in de gruwelijke omstandigheden in Libië. De trilaterale AU-EU-VN-taskforce moet zich blijven inspannen om migranten te bevrijden uit detentie, vrijwillige terugkeer te faciliteren (al meer dan 37 000 mensen zijn teruggekeerd) en de kwetsbaarsten onder hen te evacueren (bijna 2 500 mensen zijn inmiddels geëvacueerd).
• - 

  de oostelijke Middellandse Zeeroute: wat het migratiebeheer in Griekenland betreft, zorgt de Verklaring EU-Turkije er nog steeds voor dat er veel minder migranten aankomen op de Griekse eilanden. Belangrijke problemen op het gebied van terugkeer, de behandeling van asielverzoeken en adequate huisvesting zijn in Griekenland echter nog steeds niet opgelost. Om het migratiebeheer te verbeteren zou Griekenland snel een doeltreffende nationale strategie met operationele afspraken moeten vaststellen.
• - 

  tijdelijke regelingen voor ontscheping: voortbouwend op de ervaring die in de zomer van 2018 en in januari 2019 is opgedaan met ad-hocoplossingen, kunnen tijdelijke regelingen zorgen voor een stelselmatiger en beter gecoördineerde EU-aanpak van ontscheping­. Totdat de hervorming van de Dublinverordening is afgerond, zou met zulke regelingen praktisch gestalte kunnen worden gegeven aan solidariteit en verantwoordelijkheid op EU-niveau.

Op migratiegebied is een alomvattende aanpak — maatregelen met partners buiten de EU, aan de buitengrenzen en binnen de EU - absoluut noodzakelijk. Het volstaat niet om zich alleen over de meest dringende kwesties te buigen. De situatie vergt een constant, kordaat optreden met betrekking tot elk onderdeel van de vier pijlers van de Europese migratieagenda:

• 1. 

  De achterliggende oorzaken van irreguliere migratie aanpakken. De afgelopen vier jaar is migratie in alle opzichten uitgegroeid tot een integrerend beleidselement van de externe betrekkingen van de EU:
• - 

  Door middel van het EU-noodtrustfonds voor Afrika krijgen meer dan 5,3 miljoen kwetsbare mensen momenteel basissteun en zijn meer dan 60 000 mensen na terugkeer naar hun land van herkomst ondersteund bij hun re-integratie.
• - 

  De strijd tegen netwerken die zich bezighouden met mensensmokkel en -handel is verder opgevoerd. In 2018 speelde het Europees Centrum tegen migrantensmokkel van Europol een belangrijke rol bij meer dan honderd smokkelzaken met hoge prioriteit. In landen als Niger richten gezamenlijke onderzoeksteams zich op de aanpak van mensensmokkel.
• - 

  Ter bevordering van terugkeer en overname blijft de EU overnameovereenkomsten en -regelingen met partnerlanden aangaan. Tot dusver zijn er 23 van dergelijke overeenkomsten en regelingen tot stand gekomen. De lidstaten moeten nu ten volle gebruikmaken van de bestaande overeenkomsten.
• - 

  Bovendien zouden het Europees Parlement en de Raad snel hun goedkeuring moeten hechten aan het Commissievoorstel inzake terugkeer, dat ten doel heeft te voorkomen dat migranten die moeten terugkeren, in de EU misbruik maken van de regels en onderduiken.
• 2. 

  Krachtiger grensbeheer: het Europees Grens- en kustwachtagentschap, dat in 2016 is opgericht, speelt inmiddels een centrale rol bij het optreden van de EU om de lidstaten te helpen bij het beschermen van de buitengrenzen. In september 2018 heeft de Commissie voorgesteld de Europees grens- en kustwacht verder te versterken met een permanent korps van 10 000 grenswachters om te verzekeren dat de lidstaten te allen tijde op volledige operationele steun van de EU kunnen rekenen. De Commissie verzoekt het Europees Parlement en de lidstaten om de hervorming vóór de Europese Parlementsverkiezingen van volgend jaar goed te keuren. Om tekorten te voorkomen, moeten de lidstaten ook voldoende deskundigen en materieel ter beschikking van het agentschap stellen.

• 3. 

  Bescherming en asiel: de EU blijft steun geven aan vluchtelingen en ontheemden in derde landen, ook in het Midden-Oosten en Afrika, en blijft opvang bieden aan mensen die internationale bescherming nodig hebben. Sinds 2015 zijn meer dan 50 000 personen hervestigd in het kader van EU-regelingen. Een belangrijke les die uit de migratiecrisis is getrokken, is dat de asielregels van de EU aan herziening toe zijn en dat er een billijk en passend systeem moet komen dat bestand is tegen nieuwe toenames van de migratiedruk. De Commissie heeft alle nodige voorstellen op tafel gelegd en is groot voorstander van een stapsgewijze behandeling van de verschillende voorstellen. De voorstellen die bijna afgerond zijn, zouden nog voor de Europese verkiezingen moeten worden goedgekeurd. De Commissie blijft tot de eindstreep met het Europees Parlement en de Raad samenwerken om vooruitgang te boeken.

• 4. 

  Legale migratie en integratie: als er legale migratiemogelijkheden zijn, zullen mensen minder snel voor een irreguliere reis kiezen. Ook dragen legale mogelijkheden er in hoge mate toe bij dat migratie naar de EU bovenal ordelijk verloopt en is afgestemd op de behoeften. De Commissie komt binnenkort met een uitgebreide evaluatie van het EU-kader voor legale migratie. Tegelijkertijd zouden de lidstaten vaker moeten gebruikmaken van vrijwillige proefprojecten inzake legale migratie. Voor succesvolle migratie is het van cruciaal belang dat de integratie van mensen met verblijfsrecht goed verloopt. In de periode 2015-2017 is dan ook ruim 140 miljoen euro geïnvesteerd in integratiemaatregelen.

Voor meer informatie

Voortgangsverslag over de uitvoering van de Europese migratieagenda (mededeling)

Radicale verandering in migratiebeheer en grensbeveiliging - een tijdlijn (informatieblad)

Feiten doen ertoe: een aantal mythen over migratie doorgeprikt (informatieblad)

Migratie: onmiddellijke maatregelen nodig (informatieblad)

EU-acties langs de westelijke Middellandse Zeeroute (informatieblad)

EU-acties langs de centrale Middellandse Zeeroute (informatieblad)

IP/19/1496