Gouden paspoorten en visa: Commissie publiceert verslag over risico's en suggereert maatregelen

De Commissie heeft voor het eerst een omstandig verslag gepubliceerd over burgerschaps- en verblijfsregelingen voor investeerders in een aantal EU-lidstaten.

In het verslag worden de bestaande praktijken uiteengezet en de risico's voor de EU besproken die eigen zijn aan dergelijke regelingen, met name wat betreft veiligheid, witwassen van geld, belastingontduiking en corruptie. Deze risico's worden nog vergroot doordat er te weinig transparantie is over hoe de regelingen werken en de lidstaten onderling niet samenwerken.

Dimitris Avramopoulos, commissaris voor Migratie, Binnenlandse Zaken en Burgerschap: "Bij een legaal verblijf in de EU en het Schengengebied horen rechten en voorrechten die niet mogen worden misbruikt. De lidstaten moeten zich te allen tijde houden aan de bestaande verplichte controles, ook al shet gaat om nationale verblijfsregelingen voor investeerders. De resultaten die we de afgelopen jaren hebben geboekt door hard te werken aan meer veiligheid, versterkte grenzen en betere informatiegaring, mogen niet op het spel worden gezet. Wij zullen erop toezien dat de EU-regelgeving volledig wordt nageleefd."

Commissaris van Justitie, Consumentenzaken en Gendergelijkheid Věra Jourová: “Wie burger van een lidstaat wordt, wordt ook EU-burger met alle bijhorende rechten, waaronder het recht van vrij verkeer en toegang tot de interne markt. Personen die een EU-nationaliteit krijgen, moeten een echte band hebben met de betrokken lidstaat. Wij wensen meer transparantie over hoe nationaliteiten worden verleend en meer samenwerking tussen lidstaten. Er mag in de EU geen zwakke schakel bestaan, zodat mensen niet op zoek kunnen gaan naar de meest coulante regeling.”

Burgerschapsregelingen voor investeerders ("gouden paspoorten")

In de EU kennen momenteel drie lidstaten (Bulgarije, Cyprus en Malta) regelingen waarbij investeerders de nationaliteit van dat land krijgen onder voorwaarden die minder streng zijn dan bij gewone naturalisatieregelingen. In deze drie lidstaten bestaat er geen verplichting om fysiek in het land te verblijven, noch om er andere echte banden mee te hebben, voordat het burgerschap wordt verleend.

Deze regelingen gaan de hele EU aan, aangezien eenieder die de nationaliteit van een lidstaat verkrijgt, tegelijk ook het EU-burgerschap verwerft. Eén lidstaat die op die manier burgerschap toekent in ruil voor investeringen, verleent ook rechten die gevolgen hebben voor andere lidstaten, met name het recht op vrij verkeer en op toegang tot de interne markt van de EU om economische activiteiten uit te oefenen, en actief en passief kiesrecht bij de Europese en lokale verkiezingen. Deze regelingen worden vaak aangeprezen als een middel om het burgerschap van de Unie te verwerven, met alle daarvan verbonden rechten en voorrechten.

In het verslag van de Commissie wordt gewezen op de volgende problemen:

• · 

  veiligheid: controles van aanvragers zijn niet robuust genoeg en de eigen gecentraliseerde informatiesystemen van de EU, zoals het Schengeninformatiesysteem (SIS), worden niet systematisch genoeg gebruikt;

• · 

  witwassen van geld: verscherpte controles ("due diligence") zijn nodig om te voorkomen dat antiwitwasregels worden omzeild;

• · 

  belastingontduiking: toezicht en verslaglegging is nodig zodat individuen deze regelingen niet kunnen misbruiken om te profiteren van gunstige belastingregels;

• · 

  transparantie en informatie: volgens het verslag is er duidelijk te weinig informatie voorhanden over de werking van de regelingen, onder meer over het aantal ontvangen aanvragen, het aantal gevallen waarin het burgerschap is verleend respectievelijk geweigerd en de herkomst van de aanvragers. Bovendien wisselen lidstaten geen informatie uit over de aanvragers en lichten zij elkaar ook niet in over afgewezen aanvragen.

Verblijfsregelingen voor investeerders ("gouden visa")

Met verblijfsregelingen voor investeerders worden weliswaar andere rechten verleend dan met burgerschapsregelingen, maar zij vormen een even groot veiligheidsrisico voor de lidstaten en voor de hele EU. Met een geldige verblijfsvergunning kunnen onderdanen van derde landen niet alleen in de betrokken lidstaat verblijven, maar ook vrij reizen in het Schengengebied. In het EU-recht worden wel de voorwaarden bepaald waaronder bepaalde categorieën onderdanen van derde landen de EU kunnen binnenkomen, maar het verlenen van verblijfstitels aan investeerders is niet op EU-niveau geregeld en blijft een nationale bevoegdheid. Momenteel hanteren 20 lidstaten een dergelijke regeling: Bulgarije, Tsjechië, Estland, Ierland, Griekenland, Spanje, Frankrijk, Kroatië, Italië, Cyprus, Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Nederland, Polen, Portugal, Roemenië, Slowakije en het Verenigd Koninkrijk. In het verslag van de Commissie wordt gewezen op de volgende problemen:

• · 

  veiligheidscontroles: krachtens het EU-recht moeten bepaalde veiligheidscontroles worden verricht voordat aan buitenlandse investeerders een visum of verblijfsvergunning wordt verstrekt. Er is echter te weinig informatie beschikbaar over de praktische uitvoering door de lidstaten en over de beoordelingsmarge die zij aanhouden bij veiligheidskwesties;

• · 

  verplichting fysiek in het land te verblijven: verblijfsvergunningen die zijn verkregen dankzij investeringen en waarvoor de investeerder in beperkte mate of helemaal niet fysiek aanwezig hoeft te zijn in de betrokken lidstaat, kunnen gevolgen hebben voor de toepassing van de status van langdurig ingezetene van de EU en de daarbij horende rechten, of zelfs een snelle route vormen naar nationaal en dus ook EU-burgerschap;

• · 

  gebrek aan transparantie: in het verslag wordt benadrukt dat er te weinig transparantie en toezicht is. Het ontbreekt met name aan monitoring en statistieken over hoeveel personen op deze manier een verblijfsvergunning krijgen.

Volgende stappen

De Commissie zal toezicht houden op bredere problemen met de naleving van EU-recht bij de burgerschaps- en verblijfsregelingen en indien nodig actie ondernemen. De lidstaten moeten ervoor zorgen dat:

• · 

  alle verplichte grens- en veiligheidscontroles stelselmatig worden uitgevoerd;

• · 

  de vereisten van de richtlijn inzake verblijfsvergunningen voor langdurig ingezetenen en van de richtlijn inzake gezinshereniging worden nageleefd;

• · 

  de middelen die aanvragers in het kader van een burgerschapsregeling voor investeerders betalen, worden beoordeeld overeenkomstig de EU-antiwitwasregels;

• · 

  er voor de bestrijding van belastingontduiking instrumenten beschikbaar zijn in het EU-kader voor administratieve samenwerking, en met name voor de uitwisseling van informatie.

De Commissie zal toezicht houden op de stappen die de lidstaten ondernemen om kwesties op het vlak van transparantie en governance bij het beheer van deze regelingen aan te pakken. Zij zal een groep deskundigen uit de lidstaten samenstellen om de transparantie, het beheer en de veiligheid van deze regelingen te verbeteren. Deze groep heeft onder meer de volgende taken:

• · 

  opzetten van een systeem voor informatieuitwisseling en raadpleging over het aantal ontvangen aanvragen, de landen van herkomst en het aantal gevallen waarin de lidstaten op investeringen gebaseerde aanvragen van burgerschap of een verblijfstitel hebben ingewilligd dan wel geweigerd;

• · 

  ontwikkelen van een gezamenlijke set veiligheidscontroles voor burgerschapsregelingen voor investeerders, met inbegrip van een specifieke risicobeoordeling, tegen eind 2019.

Met betrekking tot derde landen die soortgelijke regelingen opzetten, met mogelijke gevolgen voor de veiligheid in de EU, zal de Commissie als onderdeel van het proces voor toetreding tot de EU ook toezicht houden op de burgerschapsregelingen voor investeerders in kandidaat-lidstaten en potentiële kandidaat-lidstaten. Zij zal ook nagaan wat de gevolgen zijn van dergelijke regelingen in visumvrije landen als onderdeel van het mechanisme voor de opschorting van de vrijstelling van de visumplicht.

Achtergrond

Via burgerschapsregelingen voor investeerders kan iemand een nieuwe nationaliteit krijgen louter op basis van een investering. Via verblijfsregelingen voor investeerders kunnen onderdanen van een derde land onder bepaalde voorwaarden een verblijfstitel voor een EU-land krijgen.

De voorwaarden voor het verkrijgen en verliezen van het burgerschap van de lidstaten vallen onder het nationaal recht van de afzonderlijke lidstaten, mits dit in overeenstemming is met het recht van de Unie. In het internationale recht is het beginsel vastgesteld dat er een "echte band" moet bestaan tussen de aanvrager en het land of zijn onderdanen. Aangezien burgerschap van een lidstaat een voorwaarde is voor EU-burgerschap en de toegang tot in de Verdragen vastgestelde rechten, brengt de Commissie verslag uit over de regelingen waarmee in de lidstaten aan investeerders burgerschap wordt verleend. Het verlenen van verblijfstitels voor investeerders is niet op EU-niveau geregeld en blijft een nationale bevoegdheid. In het EU-recht worden wel de voorwaarden bepaald waaronder bepaalde categorieën onderdanen van derde landen de EU kunnen binnenkomen.

Het vandaag goedgekeurde verslag volgt op de resolutie van het Europees Parlement van 16 januari 2014 waarbij de Commissie werd verzocht de verschillende nationale burgerschapsregelingen te beoordelen in het licht van de Europese waarden en te toetsen aan de letter en de geest van de wetgeving en de praktijk van de EU.

In het verslag over het EU-burgerschap 2017 kondigde de Commissie aan dat zij een verslag zou publiceren over nationale regelingen waarbij aan investeerders het EU-burgerschap werd verleend.

Meer informatie

Verslag van de Commissie over burgerschaps- en verblijfsregelingen voor investeerders in de EU

Studie over burgerschapsregelingen

Vragen en antwoorden

IP/19/526