Het InvestEU-programma: Vragen en antwoorden

Wat is InvestEU?

Het InvestEU-programma zal de vele EU-financieringsinstrumenten die momenteel beschikbaar zijn om investeringen in de EU te ondersteunen, onder één dak bijeenbrengen, waardoor EU-financiering voor investeringsprojecten in Europa eenvoudiger, efficiënter en flexibeler wordt.

Het InvestEU-programma bestaat uit het InvestEU-fonds, de InvestEU-advieshub en het InvestEU-portaal. Het zal de schepping van werkgelegenheid verder stimuleren en investeringen en innovatie in de EU ondersteunen.

InvestEU zal lopen van 2021 tot en met 2027 en bouwt voort op het succes van het Europees Fonds voor strategische investeringen (EFSI) van het plan Juncker. Het biedt een EU-begrotingsgarantie om investeringen en toegang tot financiering in de EU te ondersteunen. InvestEU wil 650 miljard EUR aan extra investeringen mobiliseren.

Het InvestEU-fonds zal vier beleidsterreinen ondersteunen: duurzame infrastructuur; onderzoek, innovatie en digitalisering; kleine en middelgrote ondernemingen; en sociale investeringen en vaardigheden. InvestEU zal ook flexibel zijn: het zal kunnen reageren op marktveranderingen en mettertijd veranderende beleidsprioriteiten.

De InvestEU-advieshub zal technische ondersteuning en bijstand verstrekken om te helpen bij het voorbereiden, het ontwikkelen, het structureren en het uitvoeren van projecten, inclusief capaciteitsopbouw.

Het InvestEU-portaal zal investeerders en projectontwikkelaars bijeenbrengen via een gemakkelijk toegankelijke en gebruiksvriendelijke databank.

Zie onze factsheet: Wat is het InvestEU-programma?

Waarom hebben we InvestEU nodig?

De investeringsvoorwaarden in Europa zijn verbeterd sinds de lancering van het investeringsplan voor Europa, het plan Juncker, dankzij structurele hervormingen die door de lidstaten zijn uitgevoerd, een gunstigere economische situatie en interventies zoals het EFSI. Er is echter nog altijd een grote investeringskloof in Europa. InvestEU zal overheids- en particuliere investeringen in de EU blijven mobiliseren, om marktfalen en groeibelemmerende investeringstekorten aan te pakken, en EU-beleidsdoelstellingen zoals duurzaamheid, wetenschappelijke excellentie en sociale inclusie helpen te bereiken.

Hoe zal het InvestEU-fonds werken?

Het InvestEU-fonds zal overheids- en particuliere investeringen mobiliseren via een EU-begrotingsgarantie van 38 miljard EUR die de waarborg zal zijn voor de investeringsprojecten van financiële partners zoals de groep van de Europese Investeringsbank (EIB) en andere, en hun risicodragende capaciteit zal verhogen. Van de financiële partners wordt verwacht dat zij ten minste 9,5 miljard EUR in risicodragende capaciteit bijdragen. De garantie zal een voorziening hebben van 40 %, dat wil zeggen dat 15,2 miljard EUR van de EU-begroting wordt opzijgezet voor het geval een beroep wordt gedaan op de garantie.

Het InvestEU-fonds zal worden geïnvesteerd via de financiële partners. De belangrijkste partner zal de EIB-groep zijn, die het EFSI met succes heeft uitgevoerd en beheerd sinds zijn lancering in 2015. Naast de EIB-groep zullen internationale financiële instellingen die in Europa actief zijn - zoals de Europese Bank voor wederopbouw en ontwikkeling (EBWO), de Wereldbank en de Ontwikkelingsbank van de Raad van Europa - en nationale stimuleringsbanken, die in groepen samenwerken om ten minste drie lidstaten te kunnen bestrijken, directe toegang tot de EU-garantie hebben.

Het InvestEU-fonds zal ook voor elk beleidsterrein een lidstaatcompartiment hebben, waarin de lidstaten aan de voorziening van de EU-garantie kunnen bijdragen door vrijwillig tot 5 % van hun middelen voor het cohesiebeleid naar hun compartiment over te hevelen. Op die manier zullen lidstaten kunnen profiteren van de EU-garantie en haar hoge kredietrating, waardoor nationale en regionale investeringen meer slagkracht krijgen.

Wat is het voordeel ten opzichte van het status-quo, vooral voor de eindbegunstigden?

De creatie van één coherent programma biedt schaalvoordelen. Als veel instrumenten in één enkele structuur worden bijeengebracht, wordt grotere risicodiversificatie gerealiseerd, is het beheer meer geïntegreerd en kunnen horizontale beleidsdoelstellingen worden gestroomlijnd. Het gebruik van een begrotingsgarantie - en niet alleen financieringsinstrumenten of subsidies - kan helpen om het effect van overheidsmiddelen te vergroten. Op die manier kunnen we meer doen met minder.

Met de huidige reeks programma's zijn eindbegunstigden en financiële intermediairs vaak onzeker over welk instrument voor hen het beste is. Daarnaast verschillen de criteria om in aanmerking te komen en de voorschriften inzake monitoring en rapportage per programma.

Met het InvestEU-fonds zal er één enkel programma zijn met een sterke identiteit en één enkele reeks coherente voorschriften die in de hele financieringsketen van toepassing zullen zijn, wat voordelig is voor de eindbegunstigden en de financiële intermediairs. Omdat InvestEU gecentraliseerd is, zal het overlappingen beperkt kunnen houden en zowel op het gebied van financiering als van adviesdiensten synergieën kunnen garanderen. De InvestEU-advieshub zal 13 verschillende adviesdiensten in een éénloketsysteem integreren.

Daarnaast zullen bij het combineren van steun uit InvestEU met subsidies uit andere programma's zoals Horizon Europa, het programma voor de eengemaakte markt of de Connecting Europe Facility, voor het volledige project de InvestEU-regels gelden. Dit is een grote vereenvoudiging in vergelijking met vandaag.

De investeringsaanpak en de diversificatie van verschillende schuld- en eigenvermogensproducten in één grote portefeuille hebben ook als voordeel dat de vereiste voorziening in totaal lager uitvalt dan in vergelijking met een aantal geïsoleerde financieringsinstrumenten, waarbij voor elk afzonderlijk instrument specifieke voorzieningsbedragen nodig zouden zijn.

Wat zal InvestEU financieren?

Het InvestEU-fonds zal een op de markt gebaseerd en vraaggestuurd instrument zijn. Het zal echter ook gericht zijn op de beleidsdoelstellingen. Door particuliere investeerders aan te trekken, zal het helpen de ambitieuze doelen van de EU op het gebied van duurzaamheid, wetenschappelijke excellentie en sociale inclusie te bereiken.

Er zullen investeringen komen op vier beleidsterreinen die voor de Unie belangrijke beleidsprioriteiten zijn en voor een hoge EU-meerwaarde zorgen: duurzame infrastructuur; onderzoek, innovatie en digitalisering; kleine en middelgrote ondernemingen (kmo's) en kleine midcaps; en sociale investeringen en vaardigheden. De begrotingsgarantie wordt als volgt over de beleidsterreinen verdeeld:

Duurzame infrastructuur: 11,5 miljard EUR

Onderzoek, innovatie en digitalisering: 11,25 miljard EUR

Kleine en middelgrote ondernemingen: 11,25 miljard EUR

Sociale investeringen en vaardigheden: 4 miljard EUR

Deze bedragen kunnen door de Commissie met ten hoogste 15 % worden aangepast per beleidsonderdeel, om rekening te houden met evoluerende beleidsprioriteiten en de vraag van de markt.

Zie onze factsheet InvestEU: wat zal het financieren?

Wie zal de InvestEU-projecten kiezen?

De InvestEU-garantie zal een kwaliteitskeurmerk zijn en zij zal pas worden toegekend na een grondig onderzoek. Net als het EFSI-garantiefonds zal het InvestEU-fonds worden beheerd door de Commissie met de steun van financiële partners voor de uitvoering. Er zal een adviesraad worden opgericht waardoor de Commissie de financiële partners en de lidstaten kan raadplegen bij de voorbereiding en het ontwerp van nieuwe financiële producten, om ontwikkelingen op de markt te volgen en om informatie te delen.

Personeelsleden van de Commissie zullen tot taak hebben na te gaan of de voorgestelde activiteiten stroken met het EU-recht en het EU-beleid. Alleen projecten die door deze controle komen, zullen aan een verdere beoordeling worden onderworpen. Na deze eerste nalevingscontrole zal een projectteam instaan voor een kwaliteitscontrole van het zorgvuldig onderzoek en een scorebord van indicatoren invullen.

Alle uitvoeringspartners zal worden gevraagd om de Commissie daarvoor een aantal deskundigen op het gebied van bankbeleid en risicobeheersing ter beschikking te stellen. Deze deskundigen zullen zich niet bezighouden met projecten die door hun instelling van herkomst zijn ingediend, teneinde belangenconflicten te vermijden.

Ten slotte zal een onafhankelijk investeringscomité, samengesteld uit externe deskundigen die in een open procedure zijn geselecteerd en die uit de EU-begroting worden betaald, het gebruik van de EU-garantie goedkeuren voor financierings- en investeringsactiviteiten die door de uitvoeringspartners worden voorgesteld. Zij baseren hun besluit op het zorgvuldig onderzoek van de uitvoeringspartner en op het scorebord dat door het projectteam is voorbereid. Er zal voor elk beleidsterrein een investeringscomité zijn en ten behoeve van de samenhang zullen sommige deskundigen in alle comités zetelen.

Wat zijn de criteria om voor InvestEU in aanmerking te komen?

De criteria om in aanmerking te komen, zijn vastgesteld in het financieel reglement. InvestEU-projecten moeten:

• - 

  marktfalen of investeringstekorten aanpakken en economisch levensvatbaar zijn
• - 

  de EU-waarborg nodig hebben om op gang te komen
• - 

  een multiplicatoreffect hebben en zo mogelijk ook particuliere investeringen aantrekken
• - 

  helpen beleidsdoelstellingen van de EU te bereiken

Waarom houdt het EFSI op te bestaan? Waarom wordt niet gewoon een EFSI 3.0 opgericht?

Het EFSI werd in juli 2015 gelanceerd om de investeringen te stimuleren en de economische groei en werkgelegenheid in de EU aan te zwengelen, op een moment waarop Europa nog altijd aan het herstellen was van de financiële en economische crisis. Er was oorspronkelijk gepland dat het een korte investeringsperiode, tot juli 2018, zou hebben om een zo groot mogelijk effect teweeg te brengen.

Door zijn succes werd het EFSI in december 2017 uitgebreid en verlengd. Zijn investeringsperiode loopt nu tot eind 2020, het einde van het huidige meerjarig financieel kader (MFK). Na 2020 kan het EFSI geen nieuwe investeringen doen, maar - zoals met de meeste financieringsinstrumenten van de EU - de verplichtingen lopen veel langer.

Het InvestEU-programma bouwt voort op het succes van het EFSI en zal volgens hetzelfde model werkgelegenheid blijven scheppen en ondersteunen in de hele EU.

Neemt InvestEU budget van andere financieringsprogramma's? Wat zal er gebeuren met programma's zoals Cosme en InnovFin?

Het InvestEU-fonds zal een groot aantal financieringsinstrumenten onder één dak bijeenbrengen met één enkel sterk merk. Het InvestEU-fonds zal niet alleen de doelstellingen van bestaande instrumenten zoals Cosme en InnovFin overnemen, maar zal de investeringen zelfs nog verder kunnen stimuleren dankzij zijn grotere schaal en grotere efficiëntie.

De vier beleidsterreinen van het InvestEU-fonds leggen de klemtoon op gebieden die voor de EU van strategisch belang zijn, met een garantie van 11,25 miljard EUR die voor kleine ondernemingen wordt uitgetrokken en nog eens 11,25 miljard EUR die voor onderzoek, innovatie en digitalisering wordt uitgetrokken. De precieze interne samenstelling van de toekomstige instrumenten zal worden vastgesteld in de investeringsrichtsnoeren die de Commissie in de vorm van een gedelegeerde handeling zal aannemen zodra over InvestEU een politiek akkoord is bereikt.

Kan InvestEU worden gecombineerd met EU-subsidies?

Ja. Blending kan in sommige situaties nodig zijn om investeringen te steunen om bepaald marktfalen of bepaalde investeringstekorten aan te pakken. Het InvestEU-fonds kan worden gecombineerd met subsidies of financieringsinstrumenten, of beide, die door de centraal beheerde Uniebegroting of door het ETS-innovatiefonds van de EU (handel in emissierechten) worden gefinancierd. Dergelijke combinaties kunnen voor projectontwikkelaars voordelen opleveren in sectoren zoals vervoer, onderzoek en digitalisering. Wanneer een project EU-subsidies en InvestEU gebruikt, zullen voor het volledige project de InvestEU-regels gelden. Dit betekent één pakket regels en dus een grote vereenvoudiging.

Wat zal het risicoprofiel van de investeringen zijn? Op welk soort investeringen zal het InvestEU-fonds zich richten in vergelijking met de financieringsinstrumenten van vandaag?

Het InvestEU-fonds zal zich richten op economisch levensvatbare projecten op gebieden waar er marktfalen of investeringstekorten zijn. De instrumenten van het InvestEU-fonds zullen proberen commerciële financiering aan te trekken voor een breed scala aan verrichtingen en zullen trachten alleen projecten te ondersteunen waarvoor helemaal geen financiering kon worden gevonden of niet tegen de vereiste voorwaarden zonder de steun van het InvestEU-fonds. Het zal zich ook richten op projecten met hoger risico op specifieke gebieden.

Daarnaast plaats InvestEU meer klemtoon op sociale investeringen en vaardigheden. De toewijzing voor begrotingsgaranties en financieringsinstrumenten in de sociale sector in het huidige MFK beloopt 2,2 miljard EUR, terwijl InvestEU aan dit beleidsterrein 4 miljard EUR van de EU-garantie toewijst, waardoor het momenteel beschikbare bedrag bijna verdubbelt.

Wat is het verwachte multiplicatoreffect voor InvestEU? Hoe verwacht u aan 650 miljard EUR te komen?

Doordat InvestEU zich richt op innovatieprojecten met hoger risico en kmo's en zich ook meer op de EU-beleidsdoelstellingen richt, verwachten we een iets conservatiever multiplicatoreffect dan voor het EFSI: 13,7 in plaats van 15.

Met de begroting van 15,2 miljard EUR die voor InvestEU is uitgetrokken, kan de Commissie een garantie van 38 miljard EUR verstrekken, met een voorziening van 40 %. Daarnaast zal van elke financiële partner worden verwacht dat hij aan elke verrichting middelen bijdraagt, wat volgens ramingen in totaal 9,5 miljard EUR toevoegt zodat de totale garantie ongeveer 47,5 miljard EUR zal bedragen.

Dit zal op zijn beurt door elke financiële partner als hefboom worden gebruikt, wat betekent dat zij meer kunnen lenen dan het garantiebedrag. Ten slotte zal elk project met InvestEU-waarborg andere particuliere en publieke investeerders aantrekken, zoals we hebben gezien met het plan Juncker, en we verwachten in totaal 650 miljard EUR aan investeringen te mobiliseren.

Waarom staat het InvestEU-fonds open voor andere financiële partners? Waarom wordt niet uitsluitend met de EIB-groep gewerkt, zoals met het EFSI?

Gelet op haar rol als de overheidsbank van de EU, haar capaciteit om in alle lidstaten te werken en haar ervaring met het beheer van het EFSI, zal de EIB-groep in InvestEU de belangrijkste financiële partner van de Commissie blijven. Daarnaast kunnen de nationale en regionale stimuleringsbanken van de lidstaten en andere instellingen die specifieke deskundigheid en ervaring kunnen bieden, onder bepaalde voorwaarden financiële partners worden.

De openstelling van de mogelijkheid voor andere instellingen om van de EU-garantie te profiteren, is ingegeven door het feit dat er andere ervaren potentiële partners in de EU zijn die op sommige gebieden beschikken over specifieke financiële of sectorale deskundigheid, grote kennis van hun lokale markt of grotere capaciteit voor risicodeling met de EU. Deze benadering zal de pijplijn van projecten vergroten en diversifiëren en de potentiële pool van eindbegunstigden vergroten.

De Commissie wil ervoor zorgen dat de begunstigden van InvestEU de best mogelijke steun en de vlotste toegang kunnen krijgen. Het InvestEU-fonds zal dus openstaan voor andere instellingen, hetzij multilaterale of groepen van nationale instellingen die samen ten minste drie lidstaten bestrijken.

Hoe dient een onderneming een aanvraag voor InvestEU-financiering in?

Projectontwikkelaars moeten direct bij de EIB, hun nationale of regionale stimuleringsbanken of de nationale kantoren van andere financiële partners zoals de EBWO, de Wereldbank of de Ontwikkelingsbank van de Raad van Europa een aanvraag indienen. Het is in deze fase dat de financiële partners bij de Commissie een voorstel indienen om de EU-garantie aan te vragen. Kmo's moeten een aanvraag blijven indienen bij hun lokale commerciële of overheidsbanken waarvan de financiële producten in hun land of regio door de EU-garantie gedekt zijn. De lokale intermediair zal hun laten weten of een bepaald financieringsprogramma door het InvestEU-fonds gedekt is.

Hoe zal het InvestEU-programma een geografisch evenwicht garanderen?

Het InvestEU-programma is zo ontworpen dat alle lidstaten ervan kunnen profiteren, ongeacht hun omvang of de ontwikkeling van hun financiële markt. De toegang via andere financiële partners - in vergelijking met het EFSI - moet het fonds in staat stellen beter in te spelen op lokale behoeften en complementair te zijn aan andere bronnen van EU-financiering onder gedeeld beheer. De technische bijstand van de InvestEU-advieshub zal rekening houden met de specifieke kenmerken van de markten van de cohesielanden en bijdragen aan de opbouw van een pijplijn van projecten.

De openstelling van de garantie voor nationale en regionale stimuleringsbanken moet ervoor zorgen dat er beter inzicht komt in de financieringsbehoeften en hoe daar best in wordt voorzien. Het InvestEU-voorstel verklaart dat een financieel product met waarborg van de EU-garantie ten minste drie landen moet bestrijken. De nationale en regionale stimuleringsbanken zullen daarvoor moeten samenwerken om gezamenlijke producten te ontwikkelen, wat zal leiden tot een internationale uitwisseling van beste praktijken en deskundigheid.

Ten slotte zal de InvestEU-advieshub uitgebreide bijstand voor projectontwikkeling bieden. Hij zal ondersteuning bieden voor capaciteitsopbouw voor de ontwikkeling van organisatiecapaciteit, en market-makingactiviteiten en samenwerking van sectorale actoren vergemakkelijken. Het doel is de voorwaarden te scheppen om het aantal potentiële ontvangers in opkomende marktsegmenten te verhogen, met name wanneer de transactiekosten op projectniveau door de kleine omvang van individuele projecten aanzienlijk groter worden.

Wat met het staatssteuntoezicht?

Staatssteunregels zijn essentieel om effectieve concurrentie te garanderen, zodat consumenten en bedrijven in de eengemaakte markt eerlijke prijzen en meer keuze krijgen. Om de doelstellingen van InvestEU te bereiken, namelijk marktfalen verhelpen en particuliere investeringen mobiliseren, moet het tegelijkertijd gemakkelijk zijn om geld van de lidstaten - waarmee staatssteun kan gemoeid zijn waarop de staatssteunregels van toepassing zijn - te koppelen aan centraal door de Commissie beheerde EU-middelen, die geen staatssteun vormen.

Om het proces voor de goedkeuring van staatssteun voor dergelijke gezamenlijke financiering verder te stroomlijnen, heeft de Commissie vandaag voorgesteld om een van de verordeningen van de Raad betreffende het staatssteuntoezicht van de EU te wijzigen. De Raad moet zich nu over dat voorstel buigen.

Als het wordt goedgekeurd, zal de Commissie op basis van de voorgestelde uitbreiding van deze verordening financiering van de lidstaten die via of met steun van het InvestEU-fonds wordt verleend, kunnen vrijstellen van aanmelding bij de Commissie voorafgaand aan de uitvoering. De financiering van de lidstaten zou verenigbaar worden verklaard met de EU-staatssteunregels, zolang bepaalde duidelijke voorwaarden vervuld zijn. Het voorstel van de Commissie zorgt er dus voor dat de staatssteunregels kunnen helpen om het InvestEU-fonds naadloos in te zetten.

Dit volgt de koers van de Commissie Juncker, die er al voor gezorgd heeft dat 97 % van de staatssteun zonder enige inmenging van de Commissie kan worden uitgevoerd.

Wie is verantwoording verschuldigd voor de gedane investeringen?

De financiële partners in InvestEU zullen verantwoordelijk zijn voor de financierings- en investeringsverrichtingen in het kader van het InvestEU-fonds, omdat hun bestuursorganen het definitieve besluit over de financiering nemen.

Het investeringscomité, dat bestaat uit onafhankelijke externe deskundigen, zal het gebruik van de EU-garantie in het kader van het InvestEU-fonds goedkeuren ter ondersteuning van die verrichtingen voorafgaand aan het definitieve besluit van de financiële partner.

Welke rol zullen het Europees Parlement en de Raad spelen?

Het Europees Parlement en de Raad zullen over het InvestEU-programma besluiten in hun dubbele hoedanigheid van medewetgever en begrotingsautoriteit.

Zij zullen toezicht houden op de uitvoering van het InvestEU-fonds via de jaarlijkse rapportage aan de begrotingsautoriteit en de kwijtingsprocedure.

De Commissie stelt ook voor dat de uitvoering van het InvestEU-programma moet worden geëvalueerd in een tussentijdse evaluatie en in een evaluatie achteraf. De conclusies van de evaluaties zullen tijdig aan het Europees Parlement en de Raad worden meegedeeld als input voor het besluitvormingsproces.

Hoe en wanneer zal InvestEU worden geëvalueerd?

Naast een jaarverslag zal het gebruik van de EU-garantie worden geëvalueerd in een tussentijdse evaluatie tegen september 2025 en in een eindevaluatie.

Voor meer informatie

Persbericht: EU-begroting: InvestEU-programma om banen, groei en innovatie in Europa te ondersteunen

Factsheet: Wat is InvestEU?

Factsheet: InvestEU - wat zal het financieren?

Voorstel voor een verordening tot vaststelling van het programma InvestEU

MEMO/18/4010