RescEU: een nieuw Europees systeem voor de bestrijding van natuurrampen

De Europese Commissie heeft vandaag ambitieuze nieuwe plannen aangekondigd om de capaciteit van Europa voor de bestrijding van natuurrampen te versterken.

Dit voorstel is een centraal onderdeel van de agenda van voorzitter Juncker voor een Europa dat beschermt. Dit initiatief komt er na de meer complexe en frequente natuurrampen waarmee veel Europese landen de afgelopen jaren werden geconfronteerd. Een essentieel onderdeel van het voorstel is de oprichting van rescEU, een reserve op Europees niveau van civiele-beschermingscapaciteit, zoals blusvliegtuigen, speciale waterpompen, stedelijke zoek- en reddingsoperaties, veldhospitalen en medische noodteams. De reserve dient ter aanvulling op de nationale middelen en zal worden beheerd door de Europese Commissie om landen te helpen die worden getroffen door rampen zoals overstromingen, bosbranden, aardbevingen en epidemieën. Alleen al in 2017 kwamen meer dan 200 mensen om door natuurrampen in Europa en meer dan een miljoen hectare bos werd verwoest.

Voorzitter Jean-Claude Juncker verklaarde: "Europa kan niet afzijdig blijven als onze lidstaten door natuurrampen worden getroffen en hulp nodig hebben. Geen enkel land in Europa is immuun voor natuurrampen, die helaas tot de normale gang van zaken zijn gaan behoren. Als een ramp toeslaat, wil ik dat Europa meer doet dan alleen maar zijn medeleven betuigen. Europa is een continent van solidariteit en we moeten beter voorbereid zijn dan voorheen, en onze lidstaten sneller op het terrein hulp bieden."

"De rampen van de afgelopen zomer en de laatste jaren hebben aangetoond dat ons huidige rampenresponssysteem in zijn bestaande vorm van vrijwilligheid op zijn grenzen is gestuit. De uitdagingen waarvoor wij staan, zijn veranderd en ook wij moeten veranderen. Dit is een kwestie van solidariteit en gedeelde verantwoordelijkheid op alle niveaus. Dit is wat de Europese burgers van ons vragen en ik verwacht nu van de Europese regeringen en het Europees Parlement dat zij dit voorstel goedkeuren," aldus nog Christos Stylianides, commissaris voor Humanitaire Hulp en Crisisbeheersing.

Het voorstel van de Commissie is gericht op twee elkaar aanvullende actiepunten, met als doel i) een sterkere collectieve respons op Europees niveau, en ii) betere preventie- en paraatheidscapaciteit:

• - 

  Versterking van de Europese responscapaciteit: rescEU
• - 

  Er wordt een EU-reserve opgezet van civiele-beschermingscapaciteit om de lidstaten te helpen het hoofd te bieden aan rampen wanneer de nationale capaciteit tekort schiet. rescEU omvat materieel, zoals blusvliegtuigen en waterpompen, ter aanvulling van nationale capaciteit. Alle kosten en capaciteit van rescEU worden volledig gedekt door EU-financiering, waarbij de Commissie de operationele controle over deze middelen behoudt en beslist over de inzet ervan.
• - 

  Parallel daaraan zal de Commissie de lidstaten bijstaan om hun nationale capaciteit uit te breiden, door de financiering van de aanpassing, de reparatie, het vervoer en de operationele kosten van hun bestaande middelen (vandaag worden alleen de vervoerskosten gedekt). Het is de bedoeling dat deze middelen deel gaan vormen van een gezamenlijke reserve van noodresponsmiddelen in het kader van de Europese pool voor civiele bescherming en voor inzet beschikbaar worden gesteld bij rampen.
• - 

  Verbetering van rampenpreventie en rampenparaatheid
• - 

  Met het voorstel van vandaag worden de lidstaten gevraagd hun nationale preventie- en paraatheidsstrategieën te delen om gezamenlijk mogelijke leemten vast te stellen en aan te pakken.
• - 

  Het voorstel versterkt de samenwerking en de samenhang met ander EU-beleid dat betrekking heeft op preventie en paraatheid. Dit omvat bijvoorbeeld de EU-strategie over aanpassing aan de klimaatverandering, de Europese structuur- en investeringsfondsen, het Solidariteitsfonds, de milieuwetgeving (bv. overstromingsbeheerplannen en oplossingen die gebaseerd zijn op het ecosysteem), onderzoek en innovatie en beleid voor de aanpak van ernstige grensoverschrijdende gezondheidsbedreigingen, enz.

Ten slotte zal dit voorstel de administratieve procedures stroomlijnen en vergemakkelijken om ervoor te zorgen dat levensreddende bijstand zo snel mogelijk kan worden ingezet.

Achtergrond

Het EU-mechanisme voor civiele bescherming functioneert momenteel op vrijwillige basis, waarbij de EU de vrijwillige bijdragen van de deelnemende landen coördineert ten behoeve van een land dat om bijstand heeft verzocht. De aangeboden steunbijdragen worden gecoördineerd door het Europese Coördinatiecentrum voor respons in noodsituaties, dat in Brussel is gevestigd. De afgelopen jaren hebben extreme weersomstandigheden en andere natuurverschijnselen de capaciteit van de lidstaten om elkaar te helpen zwaar op de proef gesteld, in het bijzonder wanneer meerdere lidstaten tegelijk met dezelfde soort ramp worden geconfronteerd. In dergelijke gevallen, wanneer middelen beperkt beschikbaar of helemaal niet beschikbaar zijn, beschikt de EU niet over reservecapaciteit om de overrompelde lidstaten te helpen.

In 2017 zijn er heel wat rampen gebeurd. In Europa kwamen meer dan 200 mensen om door natuurrampen. Natuurrampen hebben echter ook serieuze economische gevolgen. Naast de menselijke tol hebben de lidstaten van de EU sinds 1980 meer dan 360 miljard euro verloren door extreme weers- en klimaatomstandigheden. Alleen al in Portugal wordt de directe economische impact van de bosbranden tussen juni en september becijferd op bijna 600 miljoen euro, of 0,34% van het bruto nationaal inkomen van Portugal.

Sinds de oprichting in 2001 zijn met het EU-mechanisme voor civiele bescherming meer dan 400 rampen gemonitord en bijna 250 verzoeken om bijstand behandeld. Het EU-mechanisme voor civiele bescherming kan worden geactiveerd bij door de mens of door de natuur veroorzaakte rampen, maar biedt ook steun voor rampenparaatheid en -preventie.

Het EU-mechanisme voor civiele bescherming bestrijkt alle EU-lidstaten en een aantal andere deelnemende landen buiten de EU, namelijk IJsland, Noorwegen, Servië, de voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië, Montenegro en Turkije. rescEU zou ook openstaan voor deze andere deelnemende landen als teken van Europese solidariteit.

Meer informatie

Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad en het Comité van de Regio's - Versterking van de rampenbeheersing in de EU: rescEU Solidariteit met verantwoordelijkheid

Q&A MEMO: Versterking van de rampenbeheersing in de EU

Factsheet: Versterking van de EU-respons inzake civiele bescherming

Factsheet: EU-Coördinatiecentrum voor respons in noodsituaties

IP/17/4731