Staat van de Unie 2016: stimuleren van Europese investeringen voor banen en groei

"Europa moet sterk investeren in zijn jeugd, in zijn werkzoekenden en in zijn starters. In zijn eerste werkingsjaar heeft het investeringsplan voor Europa van 315 miljard EUR heeft reeds 116 miljard EUR aan investeringen aangetrokken. En nu gaan we mondiaal." - Commissievoorzitter Juncker, Staat van de Unie 2016

Ter gelegenheid van de toespraak van Commissievoorzitter Juncker over de Staat van de Unie 2016 heeft de Commissie vandaag uiteengezet hoe zij van plan is de investeringen verder te stimuleren met de bedoeling de werkgelegenheid en de duurzame groei zowel in Europa als in de rest van de wereld te ondersteunen. De Commissie stelt voor om:

• - 

  haar succesvol Europees Fonds voor strategische investeringen, de hoeksteen van haar investeringsplan voor Europa, uit te breiden om de slagkracht ervan te vergroten en de sterke punten ervan verder uit te bouwen;

en

• - 

  een nieuw Europees extern investeringsplan (EIP) op te zetten om het doen van investeringen in Afrika en het nabuurschap van de EU aan te moedigen met de bedoeling onze partnerschappen te versterken en tot de verwezenlijking van de duurzameontwikkelingsdoelstellingen bij te dragen.

Hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid en vicevoorzitter van de Commissie, Federica Mogherini: "Als we naar het Midden-Oosten en Afrika kijken, zien we regio's met een enorm potentieel dat onbenut blijft als gevolg van oorlog, armoede, een gebrek aan infrastructuur en zwakke governance. Onze Europese Unie is reeds 's werelds grootste donor: we investeren meer in ontwikkelingssamenwerking dan de rest van de wereld samen. Maar we weten ook dat met overheidsmiddelen alleen niet kan worden volstaan als we dit enorme potentieel willen ontsluiten en de duurzameontwikkelingsdoelstellingen willen halen. Europese ondernemingen zijn reeds in ons gehele nabuurschap en in Afrika voor banen en groei aan het zorgen, met alle gunstige gevolgen van dien voor onze partners en de Europese burgers. Het nieuwe externe investeringsplan zal zowel de economieën en samenlevingen van onze partners ondersteunen als bijdragen tot de verwezenlijking van de strategische doelstellingen van ons buitenlands beleid, gaande van veiligheid tot mondiale ontwikkeling. Tegelijkertijd zal het de voorwaarden scheppen voor Europeanen om hun bedrijfsactiviteiten uit te breiden en in nieuwe landen actief te worden.

Vicevoorzitter Kristalina Georgieva, bevoegd voor begroting en personeelszaken:

"Nu er sprake is van steeds groeiende behoeften en alsmaar afnemende middelen, moet de EU nieuwe manieren vinden om meer te halen uit overheidsfinanciering. Vandaag hebben we dat opnieuw gedaan door de EU-begroting in te zetten voor het genereren van investeringen die binnen Europa voor meer banen zullen zorgen en daarbuiten de onderliggende oorzaken van migratie zullen aanpakken."

Vicevoorzitter Jyrki Katainen, verantwoordelijk voor banen, groei, investeringen en concurrentievermogen: "Het investeringsplan voor Europa is een succes gebleken:in het kader van het Europees Fonds voor strategische investeringen verstrekken we aanvullende financiering voor innovatieve projecten en kmo's; via de advieshub helpen we bedrijven financieringsaanvragen opstellen; via het projectenportaal laten we investeerders wereldwijd weten welke investeringskansen er in Europa bestaan; en via de kapitaalmarktenunie en andere EU-initiatieven ruimen we belemmeringen voor investeringen uit de weg. Ik ben zeer tevreden met de resultaten die het investeringsplan tot dusver heeft opgeleverd, en ik kijk er naar uit om ons nieuw voorstel in de komende weken met de leden van het Europees Parlement en met de lidstaten te bespreken."

• I. 

  Het investeringsplan voor Europa

In november 2014, pas drie weken na haar aantreden, heeft de Commissie het Investeringsplan voor Europa aangekondigd, met de Europese Investeringsbank (EIB) als haar strategische partner. Na een succesvol eerste jaar zal het Europees Fonds voor strategische investeringen (EFSI) - de kern van het investeringsplan - naar verwachting reeds 116 miljard EUR mobiliseren in 26 lidstaten, wat meer dan 200 000 kleine- en middelgrote ondernemingen (kmo's) ten goede is gekomen.

Gezien het succes van het plan tot nu toe en de bemoedigende signalen die op een duurzame stijging van de lage investeringsniveaus in Europa duiden, streeft de Commissie naar een verdubbeling van het EFSI, zowel wat de looptijd als wat de financiële draagkracht ervan betreft. Op die manier wil zij projectontwikkelaars de nodige zekerheid bieden en het voortbestaan van het fonds in de toekomst mogelijk maken.

Vandaag stelt de Commissie een wettelijke uitbreiding voor waardoor het streefbedrag van 315 miljard EUR tijdens een initiële looptijd van drie jaar (2015-2018) wordt gebracht op ten minste een half biljoen euro aan investeringen tegen 2020, het einde van het huidig meerjarig financieel kader. Om de slagkracht van het EFSI nog verder te vergroten en de nagestreefde verdubbeling van de investeringsdoelstelling te verwezenlijken, roept de Commissie de lidstaten op om ook een bijdrage te leveren. Voor de periode na 2020 is de Commissie voornemens voorstellen te doen om ervoor te zorgen dat de strategische investeringen op een duurzaam peil blijven.

De Commissie wenst ook het belang van additionaliteit te benadrukken door een nog groter bedrag aan particuliere financiering aan te trekken. Het EFSI 2.0 zal zich toespitsen op het financieren van meer

grensoverschrijdende en duurzame projecten, waarbij het EFSI wordt gelinkt aan de ambitieuze doelstellingen van de COP21-klimaatovereenkomst. De Commissie is tevens voornemens voor nog meer transparantie te zorgen door exact aan te geven waarom elk project is gekozen en hoe het aan de in de EFSI-verordening vastgelegde criteria voldoet, om op die manier de "additionaliteit" ervan te bewijzen.

Om het EFSI nog verder te verbeteren, is de Commissie van plan de problematiek van de geografische spreiding aan te pakken door sterker het accent te leggen op het verlenen van plaatselijke technische bijstand in de lidstaten aan degenen die financiering wensen aan te vragen. Zij stelt ook voor om de combinatie van EFSI-financieringsaanvragen met andere EU-financieringsbronnen, zoals de Europese structuur- en investeringsfondsen (ESIF), verder te vereenvoudigen.

In het licht van het succes ervan is het venster "kmo's" van het EFSI in juli 2016 reeds opgeschaald door 500 miljoen EUR van de EU-garantie over te hevelen van het venster "infrastructuur en innovatie". Bovendien stelt de Commissie voor de sociale dimensie van het EFSI te versterken door het totaalbedrag van de financiële instrumenten ter ondersteuning van sociale ondernemingen en microfinanciering op te trekken van 193 miljoen EUR tot 1 miljard EUR, wat naar verwachting in totaal bijna 3 miljard EUR aan investeringen zal opleveren.

II. Het Europees extern investeringsplan

De Commissie kondigt vandaag ook een nieuw Europees extern investeringsplan (EIP) aan. Dit instrument zal het mogelijk maken de investeringen in Afrika en in de nabuurschapslanden van de EU op te krikken, met name om de sociale en economische infrastructuur en de kmo's te ondersteunen, door belemmeringen voor particuliere investeringen aan te pakken. Met een bijdrage van 3,35 miljard EUR uit de EU-begroting en het Europees Ontwikkelingsfonds zal het EIP innovatieve garanties en soortelijke instrumenten ter bevordering van particuliere investeringen ondersteunen, waardoor het EIP tot 44 miljard EUR aan investeringen zal kunnen aantrekken. Indien lidstaten en andere partners een even grote bijdrage leveren als de EU, kan het bedrag oplopen tot in totaal 88 miljard EUR

Door investeringen in de partnerlanden te genereren, zal het EIP bijdragen aan de verwezenlijking van de Agenda 2030 inzake duurzameontwikkelingsdoelstellingen en de Addis-agenda voor ontwikkelingsfinanciering. Het plan zal ook een belangrijke bijdrage leveren aan het aanpakken van de onderliggende oorzaken van migratie, het versterken van onze partnerschappen en het verwerven van inzicht in de drijfveren op lange termijn die aan de grote migratiestromen ten grondslag liggen.

Het EIP bestaat uit de volgende drie complementaire pijlers:

• - 

  mobiliseren van investeringen door het combineren van bestaande investeringsfaciliteiten met een nieuwe garantie binnen het nieuw Europees Fonds voor duurzame ontwikkeling (EFDO). Het EFDO zal bestaan uit twee regionale investeringsplatforms, één voor Afrika en één voor het nabuurschap;
• - 

  intensiveren van technische bijstand voor de bredere beleidsomgeving ter ondersteuning van overheidsinstanties en ondernemingen in partnerlanden. Het is de bedoeling hen te helpen bij het beter voorbereiden en promoten van projecten, zodat deze meer investeringen aantrekken;
• - 

  verbeteren van het algemene bedrijfsklimaat door goede governance te bevorderen, door corruptie te bestrijden, en door belemmeringen voor investeringen en marktverstoringen weg te werken.

Daarnaast maken de door de Europese Investeringsbank (EIB) verstrekte leningen een integrerend deel uit van het EIP. Daartoe zal de Commissie de EU-begrotingsgarantie in het kader van het EIB-mandaat voor externe leningen met een totaalbedrag van 5,3 miljard EUR uitbreiden. Tussen 2014 en 2020 zal de EIB in het kader van de EU-garantie derhalve tot 32,3 miljard EUR aan leningen kunnen verstrekken.

Het EIP biedt een geïntegreerd kader dat volledige samenwerking tussen de EU, lidstaten, partnerlanden, internationale financiële instellingen, donoren en de particuliere sector mogelijk maakt. Het zal verbetering brengen in de wijze waarop schaarse overheidsmiddelen worden aangewend, alsook in de wijze waarop overheidsinstanties en particuliere investeerders samenwerken bij investeringsprojecten.

Met het EIP levert de EU een verdere bijdrage aan de mondiale ontwikkelingsarchitectuur en het migratiebeheer, twee thema's die centraal zullen staan in de besprekingen tijdens de aanstaande Algemene Vergadering van de VN.

Achtergrond:

Sinds november 2014 heeft de Commissie aanzienlijke financiële middelen van de EU gemobiliseerd, en dat op een innovatieve wijze die ervoor zorgt dat de ingezette overheidsmiddelen een zo groot mogelijk effect sorteren en dat particuliere investeringen worden aangetrokken. Duurzame investeringen, met name in infrastructuur en kleine en middelgrote ondernemingen (kmo's), vormden de kern van het politieke optreden van de Commissie, in het bijzonder via een efficiëntere aanwending van de beperkte EU-begrotingsmiddelen, in combinatie met maatregelen ter verbetering van het algemene bedrijfsklimaat. Buiten de EU zal deze nieuwe benadering ook nuttig zijn om het hoofd te bieden aan de diverse uitdagingen die zich zowel in het nabuurschap van de EU als in Afrika aandienen.

Het investeringsplan voor Europa bestaat uit drie pijlers. Ten eerste het Europees Fonds voor strategische investeringen, dat een EU-garantie verleent met de bedoeling particuliere investeringen aan te trekken. Ten tweede de Europese investeringsadvieshub en het Europese investeringsprojectenportaal, die ervoor helpen zorgen dat investeringsprojecten de reële economie bereiken door technische bijstand te verlenen en meer zichtbaarheid te geven aan investeringskansen. Ten derde het wegnemen van regelgevende belemmeringen voor investeringen op zowel nationaal als EU-niveau.

De Europese investeringsadvieshub is op 1 september 2015 van start gegaan. Projectontwikkelaars, overheidsinstanties en particuliere ondernemingen kunnen technische bijstand krijgen om hen te helpen bij het opstarten van hun projecten door deze investeringswaardig te maken. Zij kunnen advies krijgen over geschikte financieringsbronnen en hebben toegang tot een uniek aanbod van technische en financiële expertise. Om investeerders beter bewust te maken van de investeringskansen die in de EU bestaan, heeft de Commissie het Europees investeringsprojectenportaal opgezet, dat op 1 juni 2016 online is gekomen. Projectontwikkelaars kunnen hun projecten online indienen, waarna relevante investeringskansen worden gezocht - een soort matchingdienst dus.

Wat het wegnemen van belemmeringen voor investeringen betreft, heeft de Commissie reeds concrete initiatieven voorgesteld voor de ondersteuning van investeringen en het bevorderen van de financiering van de reële economie, zoals het verlagen van voor verzekerings- en herverzekeringsmaatschappijen geldende kapitaalvereisten voor investeringen in infrastructuur. Daarnaast bevatten zowel de energie-unie, de kapitaalmarktenunie, de strategieën voor de eengemaakte markt en de digitale eengemaakte markt als het pakket circulaire economie allemaal specifieke maatregelen die bij volledige uitvoering ervan belemmeringen zullen wegnemen, innovatie zullen bevorderen en het investeringsklimaat verder zullen verbeteren. Bovendien moeten de lidstaten de nodige hervormingen blijven doorvoeren om de in het kader van het Europees semester gesignaleerde belemmeringen voor investeringen weg te nemen. Het gaat daarbij om hervormingen op terreinen zoals insolventie, overheidsopdrachten, rechterlijke organisatie en de efficiëntie van het overheidsapparaat of sectorspecifieke regelgeving.

Investeringen zijn ook van cruciaal belang voor de hervorming van het ontwikkelingsbeleid en de ontwikkelingshulp opdat deze beter bijdragen aan de verwezenlijking van de duurzameontwikkelingsdoelstellingen en inspelen op de diverse uitdagingen waarmee zowel het nabuurschap van de EU als Afrika worden geconfronteerd. Slimme en duurzame investeringen kunnen een vitale rol spelen bij het bevorderen van werkgelegenheid en groei in ontwikkelingslanden en aldus zorgen voor meer stabiliteit en verbeterende omstandigheden op het terrein in fragiele landen die door conflicten worden getroffen.

Het verwezenlijken van een inclusieve en duurzame groei en de creatie van werkgelegenheid blijven tot de voornaamste uitdagingen van ontwikkelingslanden behoren. Slechts 6 % van de buitenlandse directe investeringen (BDI) in ontwikkelingslanden gaat naar fragiele landen _[1], waardoor de investeringen per hoofd er bijna vijf keer lager liggen dan in andere ontwikkelingslanden. Ook zijn de kosten om een bedrijf op te starten bijna driemaal hoger in fragiele landen dan in niet-fragiele landen. De groei in Afrika is vertraagd tot het laagste peil sinds 2009, ondanks aanhoudende demografische groei. Deze trend, in combinatie met grote veiligheidsproblemen, doet de armoede toenemen.

De afgelopen jaren heeft de EU zich ingespannen om de meest dringende behoeften van migranten en vluchtelingen uit Afrika en het nabuurschap van de EU aan te pakken. De EU steunt ook gastgemeenschappen in partnerlanden.

Op 7 juni 2016 heeft de Europese Commissie haar goedkeuring gehecht aan een mededeling over een nieuw partnerschapskader met derde landen in het kader van de Europese migratieagenda. Daarmee heeft de EU haar steun voor de partnerlanden bij het beheren van migratie en vluchtelingen aanzienlijk opgevoerd. Het opstarten en snelle inzetten van het EU-noodtrustfonds voor Afrika met een initieel bedrag van 1,8 miljard € is een tastbaar voorbeeld hiervan. Tot dusver zijn in het kader van het trustfonds projecten ter waarde van circa 930 miljoen € goedgekeurd en intussen is met de uitvoering van de eerste daarvan op het terrein begonnen. De projecten variëren van het vergroten van het vermogen om migranten- en vluchtelingenstromen beter te beheren, tot het bieden van meer langdurige steun ter bevordering van de weerbaarheid, de stabiliteit en de werkgelegenheidsschepping, met bijzondere aandacht voor jongeren.

Een ander voorbeeld is het regionaal trustfonds van de EU in respons op de Syrische crisis. Het fonds biedt de EU de mogelijkheid op coherentere, snellere en geïntegreerde wijze op de crisis te reageren door diverse financiële instrumenten van de EU en bijdragen van de lidstaten samen te voegen tot één enkel flexibel en snel mechanisme met een streefbedrag van 1 miljard €. Het is vooral bedoeld om de behoeften ten aanzien van de weerbaarheid op langere termijn van Syrische vluchtelingen in de nabuurschapslanden te lenigen en om de gastgemeenschappen en hun administraties te ondersteunen. Het fonds heeft thans een totale omvang van 733 miljoen € bereikt.

De duurzameontwikkelingsdoelstellingen maken deel uit van de VN-agenda voor duurzame ontwikkeling 2030, waarvan de Addis Abeba-actieagenda voor financiering van ontwikkeling een essentieel onderdeel vormt. In Addis heeft de internationale gemeenschap erkend dat ontwikkelingsinspanningen pas effect zullen sorteren als officiële ontwikkelingshulp vergezeld gaat van veranderingen, zowel in de praktijken in de landen zelf (onder meer mobilisatie van binnenlandse middelen), als in de mondiale praktijken (onder meer om investeringen te genereren en om een betaalbare en stabiele toegang tot krediet te bevorderen). Deze veranderingen zijn nodig opdat de internationale gemeenschap partnerlanden kan helpen bij het aanpakken van economische, sociale en ecologische uitdagingen.

Meer informatie

De mededeling: "Stimuleren van Europese investeringen voor banen en groei:naar een tweede fase van het Europees Fonds voor strategische investeringen en een nieuw Europees extern investeringsplan" is hier te vinden.

Voor meer informatie over het voorstel tot uitbreiding van het EFSI, zie dit Memo.

De evaluatie door de Commissie van het eerste jaar van het EFSI is hier te vinden.

De tot dusver door het EFSI behaalde resultaten, inclusief een uitsplitsing van de activiteiten per sector en per land, zijn hier te vinden.

Voor meer informatie over het voorstel voor een Europees extern investeringsplan, zie dit Memo.

Een factsheet over het voorstel voor een Europees extern investeringsplan is hier te vinden.

[1] Volgens het verslag "States of Fragility" van de OESO (2015) ging het om een bedrag van 38,7 miljard USD in 2012.

IP/16/3002