Troonrede 1947 (volledige tekst)

Leden der Staten-Generaal,

Hare Majesteit de Koningin heeft mij opgedragen deze zitting van Uw Hoge College te openen, en mij gemachtigd daarbij voorlezing te doen van de rede, die Hare Majesteit voornemens was uit te spreken.

Hoewel in de ruim tweejaren, die ons scheiden van de dag der bevrijding, het beeld van ons land, dank zij de toenemende krachtsinspanning van ons volk, alom zichtbare, gelukkige veranderingen heeft ondergaan, moeten wij iedere stap op de weg vooruit nog steeds bevechten tegen een stroom van nationale en internationale moeilijkheden, die nauwelijks in kracht vermindert.

De verbetering, die verleden jaar kon worden aangewezen in de ontwikkeling der gebeurtenissen in Indonesië, ondervond ernstige belemmeringen.

Wel is waar zijn verdere schreden gezet op de weg naar de verwezenlijking ener nieuwe rechtsorde, steunend op het beginsel van vrijwillige samenwerking. De Staat Oost-Indonesië kwam tot stand. West-Borneo en andere delen van de Archipel werden erkend als zelfstandige gebieden met een eigen bestuur.

Het stemt tot vreugde, dat een vertegenwoordiging uit Indonesië, met de heer President van de Staat Oost-Indonesië aan het hoofd, zich thans in Nederland bevindt, ten einde de wederzijdse goede verstandhouding te versterken.

Helaas echter heeft de verhouding tot de Republiek zich in ongunstige zin ontwikkeld. Lange tijd mochten wij de hoop koesteren, dat het bereiken van een overeenkomst met haar ook in dit Indonesische gebied de terugkeer zou inluiden van recht en veiligheid en een belangrijke schrede op de weg naar de nieuwe rechtsorde.

Het zal ook U ten diepste hebben teleurgesteld, dat zulks niet het geval bleek en dat de moeilijkheden zich hier veeleer hebben toegespitst. Deze toespitsing heeft offers en leed gebracht. Ere zij hen, die voor, tijdens en na het politioneel optreden onzer krijgsmacht hun leven gaven, en vertroosting moge de bevolking dezer gebieden vinden, die onder leed gebukt gaat.

Een voorstel, ten doel hebbende de mogelijkheid te opener de nieuwe staatkundige structuur van het Koninkrijk spoedig een wettelijke grondslag te geven, wordt voorbereid. Op korte termijn zullen vertegenwoordigers van Suriname en de Nederlandse Antillen tot een rondetafelconferentie worden samengeroepen. Een commissie van voorbereiding daartoe is reeds geïnstalleerd.

De ontwikkeling van de internationale toestand blijft zorglijk. Hoewel in het afgelopen jaar een aantal vredesregelingen is tot stand gekomen, verkeren de besprekingen over de vrede met japan nog in een voorbereidend stadium, terwijl het Duitse vraagstuk, voor Europa van zo overheersend belang, nauwelijks nader tot oplossing is gebracht.

Het beleid der Regering met betrekking tot de Verenigde Naties blijft beheerst door het streven naar het bevorderen van goede internationale verhoudingen. Het valt te betreuren, dat het optreden van de Veiligheidsraad er in het algemeen nog slechts weinig toe heeft bijgedragen om de bestaande onzekerheid te verminderen.

Ondanks het gerezen meningsverschil nopens de bevoegdheid der Verenigde Naties in de Indonesische kwestie, bleven de internationale betrekkingen van vriendschappelijke aard. Het stemt tot bijzondere voldoening, dat de bestaande hartelijke verstandhouding met België; op velerlei gebied nog is verdiept.

Met grote waardering mogen de diensten worden herdacht, die zowel Marine als Landmacht bewijzen bij het herstel van de rechtsorde in Indonesië.

De toestand van 's lands financien eist, dat ook de uitgaven voor onze krijgsmacht zo beperkt mogelijk worden gehouden. Dit zal er ons toe dwingen vooreerst geen meerdere taken voor deze krijgsmacht op ons te nemen en vervolgens, zoveel als de toestand in Indonesië; zulks toelaat, haar taak over te dragen aan burgerlijke gezagsorganen aldaar.

Deze beperkingen zullen tot geleidelijke, doch zeer aanzienlijke vermindering der personele sterkte voeren. Maatregelen worden getroffen om de mannen, die hierdoor, alsmede door de aflossing der thans in Indonesië vertoevende militairen, vrijkomen, de terugkeer in de burgermaatschappij te vergemakkelijken.

Het verlangen naar vernieuwing doet ook zijn invloed gelden op het rechtsleven.

Voor de samenstelling van een nieuw burgerlijk wetboek is een opdracht verleend. De voorgenomen hervorming op dit uitgestrekte gebied zal ook omvatten de wetgeving van het internationaal privaatrecht.

Naast de algemene herziening van het burgerlijk recht wordt ook aan afzonderlijke vernieuwingen aandacht geschonken. Wetsontwerpen mogen worden verwacht tot herziening van het ontslagrecht van werknemers en tot -instelling van een overheidstoezicht op bepaalde gezinnen, wier onmaatschappelijk gedrag gevaar oplevert voor de samenleving.

Eerstdaags kan een wetsontwerp tegemoet worden gezien om de bijzondere rechtsprekende colleges en de tribunalen geleidelijk op te heffen en om de nog resterende berechting van politieke delinquenten aan de grondwettelijke met rechtspraak belaste organen op te dragen.

Ook zal een wetsontwerp worden ingediend om een meer effectieve bestrijding van de economischen delicten mogelijk te maken.

Een voorlopige wettelijke voorziening met betrekking tot de financiële verhouding tussen Rijk en gemeenten zal op zeer korte termijn worden voorgesteld, evenals een regeling van het politiewezen. Een partieele wijziging van de Pensioenwet kan spoedig te gemoet worden gezien.

Als verdere schreden op de weg der vernieuwing van het onderwijs zullen U voorstellen bereiken tot herziening der regeling van het voorbereidend hoger- en middelbaar- en van het nijverheidsonderwijs.

Belangrijke voorzieningen vergt het technisch hoger onderwijs. Wettelijke grondslagen worden ontworpen voor de reorganisatie van het wetenschappelijk onderzoek, voor de monumentenzorg, de bescherming van het beroep en de titel van "architect", alsook voor de regeling van het radiovraagstuk. Er zal worden voortgegaan met hulp aan de vrije jeugdvorming en aan de ontwikkeling en vrije ontplooiing der kunst.

De stoffelijke welvaart van ons volk kan alleen worden verbeterd, indien de productiviteit van ons eigen land omhoog wordt gevoerd. Ondanks de aandacht, die de Regering hieraan blijft schenken, baart de voedselpositie in verband met de grote internationale goederenschaarste ernstige zorg.

De levering van goederen en diensten naar het buitenland zal krachtig worden bevorderd en de economische samenwerking met de Overzeese Gebiedsdelen blijft een voorwerp van aanhoudende zorg.

Met voortvarendheid zal gestreefd worden naar een verdere ontwikkeling van de economische Unie met België en Luxemburg, zonder dat hierdoor het streven naar een nauwere economische samenwerking met andere landen wordt verzwakt.

Waar zulks toelaatbaar is, zal naar vereenvoudiging van de overheidsbemoeiing met het bedrijfsleven en naar dienovereenkomstige inkrimping van het overheldsapparaat worden gestreefd. De noodzakelijke verdere industriële uitbouw van ons land zal worden gestimuleerd.

Constructieve samenwerking van alle bij het bedrijfsleven betrokkenen zal door de indiening van een wetsontwerp op de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie worden bevorderd.Voor de noodzakelijke maatregelen ter bevordering van de rationalisatie in het landbouwbedrijf is een schema van zes jaren opgesteld, dat eerlang aan de Staten-Generaal zal worden aangeboden.

Op het gebied van het verkeer zijn voorstellen te wachten, betrekking hebbende op het vervoer van goederen te land en te water, zomede een wetsontwerp betreffende de zeehavens, terwijl voorts het nodige zal worden verricht om de regeling van het verkeer langs de weg wederom op wettelijke grondslagen, gelegen buiten de bezettingsperiode, te doen berusten.

Bij de verwezenlijking van een bouwprogramma, dat op de beschikbare arbeidskrachten en materialen is afgestemd en dat de meest urgente werken zal bevatten, zal de woningbouw op de eerste plaats staan. De indiening van een wetsontwerp, waarbij een aantal onderwerpen, de wederopbouw betreffende, wordt geregeld, is binnenkort te verwachten.

De voorbereiding van een ontwerp- wachtgeld- en werkloosheidsverzekering is ver gevorderd. Van een ontwerp tot verbetering der positie van rentetrekkende invaliden, weduwen en wezen kunt gij de indiening te gemoet zien. Over de herziening der sociale verzekering is een breed overleg met de Stichting van de Arbeid geopend.

De indiening van een wetsontwerp op de bedrijfspensioenfondsen wordt overwogen. De commissie ter bestudering van het vraagstuk der Ondernemingsraden zal dezer dagen met haar arbeid gereedkomen.

Op het terrein der volksgezondheid worden voorbereid een nieuwe wettelijke regeling van het ziekenfondswezen en een nieuwe wettelijke organisatie der gezondheidszorg.

Met voldoening moge worden vastgesteld, dat, dank zij het verkrijgen van buitenlandse leningen, een deviezencrisis kon worden voorkomen. Niettemin blijft het welvaartsherstel bedreigd door schaarste aan buitenlandse betalingsmiddelen. Derhalve zal, naast handhaving van een scherpe controle op het deviezengebruik, alles in het werk dienen te worden gesteld om de positie van de betalingsbalans te verbeteren.

Met vasthoudendheid zal worden gestreefd naar het beperken van overheidsuitgaven, welke, hoezeer gewenst op zlch zelf, toch vanwege de zorglijke toestand van 's lands financiën niet toelaatbaar zijn of naar latere jaren behoren te worden verschoven.

De binnenkort aanvangende afwikkeling van de geblokkeerde tegoeden zal gelijke tred houden met de inning van de voorlopige aanslagen in de vermogensheffmgen.

In het voorstel van wet tot regeling van de bijdragen in de materiële oorlogsschade zal tegemoetkoming worden betracht ten aanzien van voor persoonlijke of bedrijfsdoeleinden gebezigde eigendommen, waarmede vooral de belangen van minder draagkrachtige landgenoten zullen worden gediend.

Gevoegd bij de vele en grote moeilijkheden, waarmede wij zowel op het nationale als op het internationale terrein nog voortdurend te kampen hebben, zal de behandeling dezer veelheid van zaken, evenals in het verstreken zittingsjaar, grote en voortdurende inspanning van U vergen.

Op deze inspanning moge de meer dan ooit voor het slagen van ons mensenwerk noodzakelijke zegen Gods rusten.

In naam der Koningin en daartoe door Haar gemachtigd, verklaar ik de gewone zitting van de Staten-Generaal geopend.

16 september 1947