Commissie-Juncker (2014-2019)

Groepsfoto Commissie Juncker in trappenhuis

Deze Europese Commissie was in functie van 1 november 2014 tot 1 december 2019 en volgde de Commissie-Barroso II op. Voorzitter was de Luxemburgse oud-premier Jean-Claude Juncker. De Nederlandse Frans Timmermans was één van de vicevoorzitters en was belast met betere regelgeving, relaties met de Europese instellingen, rechtsregels, fundamentele rechten en duurzame ontwikkeling.

Een van de belangrijkste gebeurtenissen in de vijf jaar onder Commissie-Juncker was de brexit. In juni 2016 stemde een kleine meerderheid van Britse kiezers voor het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU, waarna onderhandelingen begonnen tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk om een akkoord te bereiken over de uittredingsvoorwaarden. Daarnaast had de EU te maken met een migratiecrisis, die in 2015 een hoogtepunt bereikte met meer dan een miljoen asielzoekers die de EU binnenkwamen. Wat externe betrekking betreft, verslechterden de handelsbetrekkingen met de Verenigde Staten na het aantreden van de Amerikaanse president Trump in 2016, maar de EU sloot onder de Commissie-Juncker wel handelsovereenkomsten met onder andere Canada en Japan.

Het mandaat van deze Europese Commissie liep af in 2019. Na de Europese Verkiezingen in mei werd een nieuwe Commissie gevormd, onder leiding van Ursula von der Leyen. Deze Commissie trad op 1 december 2019 aan.

1. Commissarissen

Land	Naam & huidige functie	Portefeuille	Politieke kleur & politieke partij
België	Marianne Thyssen	Werkgelegenheid, sociale zaken, vaardigheden en arbeidsmobiliteit	Christendemocraat, EVP
Bulgarije	Mariya Gabriel***	Digitale economie en maatschappij	Christendemocraat, EVP
Cyprus	Christos Stylianides	Humanitaire hulp en crisisbeheersing	Christendemocraat, EVP
Denemarken	Margrethe Vestager	Mededinging	links-liberaal, ALDE
Duitsland	Günther Oettinger	Begroting en personeelszaken	Christendemocraat, EVP
Estland	Andrus Ansip******	Digitale interne markt (vicevoorzitter)	Liberaal, ALDE
Finland	Jyrki Katainen	Banen, groei, investeringen en concurrentievermogen (vicevoorzitter)	Liberaal-conservatief, EVP
Frankrijk	Pierre Moscovici	Economische en financiële zaken, belastingen en douane	Sociaaldemocraat, PES
Griekenland	Dimitris Avramopoulos	Migratie, binnenlandse zaken en burgerschap	Christendemocraat, EVP
Hongarije	Tibor Navracsics	Onderwijs, cultuur, jongerenzaken en sport	Centrumrechts, EVP
Ierland	Phil Hogan	Landbouw en plattelandsontwikkeling	Christendemocraat, EVP
Italië	Federica Mogherini	Hoge Vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid (vicevoorzitter)	Sociaaldemocraat, PES
Kroatië	Neven Mimica	Ontwikkelingssamenwerking	Sociaaldemocraat, PES
Letland	Valdis Dombrovskis	Euro, sociale dialoog, financiële stabiliteit, financiële diensten en kapitaalmarktunie (vicevoorzitter)	Liberaal-conservatief, EVP
Litouwen	Vytenis Andriukaitis*****	Gezondheid en voedselveiligheid	Sociaaldemocraat, PES
Luxemburg	Jean-Claude Juncker	Voorzitter Europese Commissie	Christendemocraat, EVP
Malta	Karmenu Vella	Milieu, maritieme zaken en visserij	Sociaaldemocraat, PES
Nederland	Frans Timmermans	Betere regelgeving, inter-institutionele relaties, duurzame ontwikkeling, rechtsregels en fundamentele rechten (vicevoorzitter)	Sociaaldemocraat, PES
Oostenrijk	Johannes Hahn	Nabuurschapsbeleid en uitbreidingsonderhandelingen	Christendemocraat, EVP
Polen	Elžbieta Bieńkowska	Interne markt, industrie, ondernemerschap en midden- en kleinbedrijf	Christendemocraat, EVP
Portugal	Carlos Moedas	Onderzoek, wetenschap en innovatie	Centrumrechts, EVP
Roemenië	Corina Creţu*******	Regionaal beleid	Sociaaldemocraat, PES
Slovenië	Violeta Bulc*	Vervoer	Centrum, ALDE
Slowakije	Maroš Šefčovič****	Energie Unie (vicevoorzitter)	Sociaaldemocraat, PES
Spanje	Miguel Arias Cañete	Klimaatactie en energie	Christendemocraat, EVP
Tsjechië	Věra Jourová	Justitie, consumentenrechten en gendergelijkheid	Centrum(-rechts), ALDE
Verenigd Koninkrijk	Sir Julian King**	Veiligheidsunie	Conservatief, AECR
Zweden	Cecilia Malmström	Handel	Liberaal, ALDE

*

in plaats van Alenka Bratušek, die zich na de hoorzitting terugtrok

** trad formeel toe in september 2016 na het vertrek van Lord Jonathan Hill (Financiële stabiliteit, financiële diensten en kapitaalmarktunie), die opstapte na het Brexit-referendum.

*** benoemd 4 juli 2017; tot 1 januari 2017: Kristalina Georgieva

**** taken worden per 1 februari 2019 waargenomen door Miguel Arias Cañete wegens verkiezingsverlof

***** taken worden per 1 april 2019 waargenomen door Jyrki Katainen wegens verkiezingsverlof

****** taken worden per 2 juli 2019 waargenomen door Maroš Šefčovič wegens ontslagneming

******* taken worden per 2 juli 2019 waargenomen door Johannes Hahn wegens ontslagneming

2. Positie vicevoorzitters

In de Commissie-Juncker namen de vicevoorzitters een bijzondere plaats in. Vicevoorzitters Ansip, Dombrovskis, Katainen en Šefčovič en Hoge Vertegenwoordiger Mogherini zaten ieder een projectteam voor: een cluster van beleidsterreinen die nauw met elkaar verbonden zijn. Dankzij deze opzet van de Commissie konden vicevoorzitters binnen hun projectteam voorstellen van andere Eurocommissarissen blokkeren. De Eurocommissaris voor betere regulering en tevens vicevoorzitter Frans Timmermans kon commissiebreed voorstellen blokkeren als deze ondeugdelijk of van slechte kwaliteit waren, of teveel regelgeving zouden opleveren. Hij werkte hierbij nauw samen met de Eurocommissaris voor begrotingszaken (eveneens vicevoorzitter).

3. Mijlpalen

Vrijhandel

Onder de Commissie-Jucker werd het vrijhandelsakkoord tussen de EU en Canada, CETA, door beide partijen getekend. In 2017 keurde het Europees Parlement het akkoord goed en begon de gedeeltelijke implementatie van CETA, in afwachting van ratificatie van het akkoord door de EU-lidstaten. Ook sloot de Commissie een economische partnerschapovereenkomst (EPA) met Japan, die in juli 2018 werd getekend door beide partijen en in werking trad op 1 februari 2019. Daarnaast sloot de Commissie handelsverdragen met Vietnam, Singapore, Mexico en met Zuid-Korea. Daarentegen kwamen de onderhandelingen met de Verenigde Staten over een vrijhandelsakkoord, het Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP), stil te liggen vanaf het begin van het Amerikaanse presidentschap van Donald Trump.

Brexit

Na het Brexit-referendum van juni 2016, stapte de Britse eurocommissaris Lord Jonathan Hill (Financiële stabiliteit, financiële diensten en kapitaalmarktunie) op. Hij werd vervangen door landgenoot Sir Julian King, die de kleinere portefeuille Veiligheidsunie kreeg. De taken van Hill kwamen toe aan de Let Valdis Dombrovskis. De Europese Commissie werd aangewezen als EU-onderhandelaar met het Verenigd Koninkrijk over een uittredingsovereenkomst. Na jarenlange moeizame onderhandelingen bereikten de EU en het Verenigd Koninkrijk uiteindelijk een akkoord in oktober 2019.

Griekenland

In de nasleep van de eurocrisis heeft de Commissie-Juncker Griekenland veel steun verleend in de vorm van een derde pakket aan noodleningen in 2015. Hiervoor had het land al twee pakketten steun ontvangen, neerkomend op miljoenen euro's. Door deze inzet van de Commissie kon Griekenland binnen de eurozone blijven. De economische maatregelen heeft de Commissie veel kritiek opgeleverd, maar Juncker heeft het zelf gepresenteerd als een prestatie van zijn Commissie.

Migratiecrisis

Migratie uit het Midden-Oosten en Afrikaanse landen leidde tot een toename van het aantal asielzoekers in de EU. Dit zette de EU voor de uitdaging om de opvang, hulp en herverdeling over lidstaten van miljoenen migranten in goede banen te leiden. De crisis leidde tot spanningen tussen West- en Oost-Europa, doordat landen in Oost-Europa weigerden vluchtelingen over te nemen van andere lidstaten. De Commissie-Juncker heeft getracht het migratiebeleid te hervormen, maar heeft hierin weinig kunnen bereiken, aangezien veel lidstaten hun eigen migratiebeleid wilden vaststellen. Wel heeft de Commissie in dit kader een vluchtelingendeal gesloten met Turkije in 2016 en heeft het hervormingen van het Europese Grenswachtagentschap Frontex doorgevoerd.

4. Terugblik

Terugblik Commissie-Juncker (Redactie Europa-Nu)

5. Bronnen

Cleppe, Pieter, 'Vijf jaar Commissie Juncker: The Good, the Bad and the Ugly', Clingendael Spectator, 25 maart 2019, https://spectator.clingendael.org/nl/publicatie/vijf-jaar-commissie-juncker-good-bad-and-ugly.

Kassim, Hussein en Brigid Laffan, 'The Juncker Presidency: The 'Political Commission' in Practice', Journal of Common Market Studies, 57 (2019): 49-61.

Shahin, Jamal en Robin de Bruijn, 'Een balans van vijf jaar Commissie-Juncker', De Hofvijfer 8 (2018): 92, https://www.montesquieu-instituut.nl/id/vku8fc6uvuqp/nieuws/een_balans_van_vijf_jaar_commissie.

Voerman, Gerrit en Jan van der Harst (red.), De Commissie-Juncker: laatste kans voor Europa? Tussenbalans na een jaar, Montesquieu-reeks deel 6 (Montesquieu Instituut, Den Haag, 2015), https://www.montesquieu-instituut.nl/id/vjyeitdl6nnx/de_commissie_juncker_laatste_kans_voor.

Werts, Jan, 'Juncker's 'State of the Union': tóch optimisme', De Hofvijver 7 (2017): 77, https://www.montesquieu-instituut.nl/id/vkh1iq99piy3/nieuws/juncker_s_state_of_the_union_toch.

Montesquieu Instituut

Sebastiaan Princen schreef voor het Montesquieu Instituut een terugblik op de Commissie-Juncker.