Analyse Clingendael: Frankrijk in de mangel tussen Noord en Zuid
Adriaan Schout is deputy director Research en hoofd Europa bij Instituut Clingendael.
DEN HAAG - Frankrijk heeft in het afgelopen jaar weinig tekenen van economische vooruitgang getoond. Als deze trend zich verder voordoet dan zal dit zowel symbolisch als economisch erg schadelijk zijn voor het Europese integratieproject als geheel, aldus Adriaan Schout.
Er zijn steeds meer tekenen dat de economieën in de eurozone op verschillende wijzen weer herstellende zijn. Nu tonen Rabobankeconomen weer aan dat recente cijfers van de Europese Centrale Bank over Target2 (het gelijktrekken van de betalingen tussen lidstaten via de ECB) duidelijk vooruitgaan. De claims van AAA-landen Duitsland, Finland en Nederland ten aanzien van de probleemlanden dalen. De Nederlandse en Duitse claims bedroegen op de piek in 2012 173 en 750 miljard euro, maar zijn sindsdien met 20% gedaald. Er zijn hier meerdere verklaringen voor. Zo heeft de belofte van Draghi om alles te doen om de euro te redden het vertrouwen hersteld dat nodig was om de handel in de staatsschulden van Spanje, Ierland, Portugal en Italië opnieuw te starten. Bovendien hebben loonhervormingen en bezuinigingsmaatregelen de importen doen dalen, keren investeerders terug en stijgt de export van bijvoorbeeld tuinbouwproducten gestaag.
Deze ontwikkelingen in de zuidelijke lidstaten leiden tot een aanzienlijke risicovermindering voor het budget van de noordelijke lidstaten. Als de situatie in deze probleemlanden zou zijn verslechterd, dan zouden de Target2 claims uiteindelijk hebben geleid tot verliezen voor de AAA-landen. Deze claims zijn niet alleen van belang voor de abstracte risico's in de boeken van de ECB, maar hebben ook praktische implicaties voor de nationale schuldposities. De Nederlandse overheid maakte gebruik van de winst van de DNB op de staatsschulden van zuidelijke lidstaten om de cijfers over de eigen staatsschuld optisch te verlagen. Het opnemen van de Target2 risico's van de ECB in het nationale budget zou aantonen dat de staatsschuld potentieel nog verder boven de 3% ligt. Daling in de exposure van Target2 is dus goed nieuws.
Toch zijn de problemen in de eurozone en de Target2 risico's verre van voorbij. Het Global Competitiveness rapport voor 2012-2013 illustreert de vele resterende economische obstakels in de eurozone, inclusief herhaaldelijke waarschuwingen over inflexibele arbeidsmarkten in Spanje. Bovendien zorgt de uitslag van de recente Italiaanse verkiezingen voor nog meer uitdagingen.
De grootste zorg is echter Frankrijk. Het Franse Target2 tekort is niet gedaald door de verslechtering van de huidige lopende rekening. Bovendien tipt de staatsschuld tegen de 95% - wat betekent dat de schuld onhoudbaar wordt. Frankrijk is op de competitiviteitsindex teruggevallen van 18 naar 22. Het valt nog te betwijfelen of de Franse sociaal-economische instellingen, inclusief het arbeidsbestel, het hoofd kunnen bieden aan de economische uitdagingen in het land. Ondanks de inspanningen van Olli Rehn met het versterkte EU semester heeft Frankrijk weinig tekenen van vooruitgang getoond in het afgelopen jaar. Zorgwekkend is dat met de economische hervormingen die in de buurlanden, inclusief Spanje en Nederland, worden doorgevoerd, de competitiviteit en de lopende rekening van alle kanten wordt bedreigd. Frankrijk zit in de mangel.
We zagen in augustus 2011 dat de financiële markten abrupt reageerden op de bezorgdheid over de economische situatie in Italië. De crisis in de eurozone was toen waarschijnlijk op zijn ergst gezien de omvang van de Italiaanse economie. Er zal nu niet meteen een crisis uitbreken in Frankrijk, maar alle ingrediënten voor het volgende grote europrobleem zijn aanwezig. Zowel symbolisch als economisch zou een Franse eurocrisis erg schadelijk zijn voor het Europese integratieproject als geheel.
Het is verrassend dat de Franse rentes redelijk vergelijkbaar zijn met die van Duitsland. Dit betekent dat of de financiële markten irrationeel zijn of dat ze nog altijd op de onvoorwaardelijke steun van Draghi aan Frankrijk rekenen. Beide verklaringen zouden in elk geval zowel politiek als economisch erg gevaarlijk zijn. Irrationele financiële markten kunnen namelijk erg volatiel zijn en een herhaling van het scenario van augustus 2012 zou hiermee mogelijk worden. Aan de andere kant, het Duitse en het Nederlandse geduld met Draghi en de ECB kan zijn grenzen bereiken. FPD-voorzitter Brüderle heeft Frankrijk al gewaarschuwd dat hervormingen nodig zijn.
Menig Europeaan lacht stiekem over de belerende houding van Nederland terwijl het zelf de 3% niet haalt. Hoe dan ook, de EU kan zich geen bestaanscrisis permitteren als gevolg van de Franse slag.