Politieke situatie Letland

Sinds 2019 wordt Letland geregeerd door het centrumrechtse kabinet van Arturs Krišjānis Kariņš. Premier Kariņš is lid van de partij Vienotība. Het kabinet-Kariņš trad aan op 23 januari 2019 en volgde het eveneens centrumrechtse kabinet-Kucinskis op, dat sinds 2016 regeerde. Bij de verkiezingen van 2022 werd de partij Vienotība de grootste en bleef Kariņš aan als premier. De coalitie telt nu drie partijen en heeft 26 zetels.

In het parlement zijn steeds veel middelgrote partijen vertegenwoordigd, waardoor een tamelijk gefragmenteerd politiek beeld bestaat. Er vinden veel kabinetswisselingen plaats. De meest instabiele periode was 2006-2007. Na de verkiezingen van 2006 kon het kabinet van premier Kalvitis doorregeren, maar in 2007 viel zijn kabinet. Ivars Godmanis van de centrumrechtse 'Letse Weg', die in 1990 de eerste premier was na de onafhankelijkheid, vormde toen een crisiskabinet. Het land raakte spoedig echter in een ernstige economische en politieke crisis, waarbij ook rellen ontstonden. Na dreigende parlementsontbinding en verwerping van een vertrouwensmotie trad dit kabinet in februari 2009 af. Sinds 1998 hebben de kabinetten in Letland steeds een centrumrechtse signatuur.

Letland is één keer voorzitter geweest van de de Raad van de Europese Unie, van januari - juni 2015. De eerstvolgende keer dat het land de Raad mag voorzitten is in 2028. De Letse politicus Valdis Dombrovskis is Eurocommissaris voor handel.

Inhoudsopgave van deze pagina:


1.

Staatsvorm, partijen en kiesstelsel

Letland is een parlementaire republiek, waarin de president hoofdzakelijk ceremoniële functies heeft en de feitelijke regeringsmacht bij het kabinet ligt. De president wordt voor vier jaar door het parlement gekozen en mag maximaal twee termijnen in functie blijven. Het kabinet moet het vertrouwen krijgen van het parlement om te kunnen regeren.

Het parlement bestaat uit één Kamer, de Saeima, en telt 100 leden. Het parlement heeft controlerende en wetgevende taken. Zowel kabinet, parlementscommissies, vijf parlementsleden als eentiende van de kiezers kunnen wetsvoorstellen indienen.

Kiesstelsel

Iedere vier jaar worden er parlementsverkiezingen gehouden op basis van evenredige vertegenwoordiging in combinatie met districten. Er geldt een kiesdrempel van vijf procent.

Partijen

Jarenlang was de sociaaldemocratische partij SDPS (Sociāldemokrātiskā partija "Saskaņa) de grootste partij in het parlement. Vanwege het pro-Russische karakter van de partij wilden niet veel partijen met hen samenwerken. De tegenhanger van de SDPS is de nationalistische partij NA (Nacinala Apviebina). Middelgrote partijen zijn de populistische partij KPV (Kam pieder valsts?), de conservatieve JKP (Jauna Konservativa Partija) en de liberale AP (Attistibai/Par). De drie laatstgenoemde partijen zijn recent opgericht en deden in 2018 voor het eerst mee aan de verkiezingen. De liberaal-conservatieve JV (Jauna Vientotiba) was bij de verkiezingen van 2018 de kleinste partij, maar leverde wel de premier van Letland, Krišjānis Kariņš.

Bij de verkiezingen van 2022 stortte de SDPS in elkaar en verloor de partij alle zetels in het parlement. De Russischgezinde partij had te maken met interne geschillen over de Russische invasie van Oekraïne, waardoor zowel etnische Letten als etnische Russen werden vervreemd van de partij. De JV-partij van de zittende premier Krišjānis Kariņš werd in 2022 voor het eerst de grootste partij in het parlement. Kariņš sprak zijn steun uit voor Oekraïne en zijn partij vormde een coaltie met de nationalistische NA-partij en nieuwkomer AS (Apvienotais saraksts), een centrumpartij.

2.

Zetelverdeling Saeima vanaf 1995

jaar

TP

JL

LC/

LPP

TB/

LNNK

LZS

TSP

LSDA

-

Ov.

verkiezings-

datum

1995

   

17

8

8

11

 

56

30 sep/1 okt.

1998

24

 

21

17

 

32

 

8

3 oktober

jaar

TP

JL

LC/LPP

TB/LNNK

ZZS

SC

-

PCVTL

verkiezings-

datum

2002

20

26

10

7

12

   

25

5 oktober

2006

23

18

10

8

18

17

 

6

7 oktober

jaar

PLL

Vieno-

tiba

LC/LPP

NA

ZZS

SC

ZRP

ov.

verkiezings-

datum

2010

8

33

 

8

22

29

   

2 oktober

2011

 

20

 

14

13

31

22

 

17 sept.

2014

 

23

 

17

21

24

 

15

4 oktober

jaar

SDPS (Harmonie)

KPV

JKP

AP!

ZZS

NA

JV

-

verkiezings-

datum

2018

23

16

16

13

11

13

8

-

6 oktober

jaar

AS

S!

LPV

PRO

ZZS

NA

JV

-

verkiezings-

datum

2022

15

11

9

10

16

13

26

 

1 oktober

3.

Kabinetten vanaf 1995

naam

periode

kleur

partijen

belangrijke ministers

Skele I

21 december 1995-13 februari 1997

centrumlinks

LC, DPS, TB, LZP, LZS, LVP

BuZa: Birkavs

Skele II

13 februari-7 augustus 1997

centrumlinks

LC, DPS, TB, LZP, LZS

BuZa: Birkavs

Krasts

7 augustus 1997-26 november 1998

centrumrechts

TB/LNNK, LC, LZS, LKDS

BuZa: Birkavs

Kristopans I

26 november 1998-3 februari 1999

centrumrechts

LC, TB/LNNK, JP

BuZa: Birkavs

Fin: Godmanis

Kristopans II

3 februari-16 juli 1999

centrumrechts

LC, TB/LNNK, JP, LSDA

BuZa: Birkavs

Fin: Godmanis

Skele III

16 juli 1999-5 mei 2000

centrumrechts

TP, TB/LNNK, LC

BuZa: Berzins

Berzins

5 mei 2000-7 november 2002

centrumrechts

TP, TB/LNNK, LC, JP

BuZa: Berzins

Repse

7 november 2002-9 maart 2004

centrumrechts

JL, TB/LNNK, LPP, ZZS

BuZa: Kalniete

Fin: Dombrovskis

Emsis

9 maart-2 december 2004

centrumrechts

TP, LPP, ZZS

BuZa: Piks

juli 2004: Pabriks

Kalvitis I

2 december 2004-7 november 2006

centrumrechts

TP, JL, ZZS, LPP

BuZa: Pabriks

Kalvitis II

7 november 2006-20 december 2007

centrumrechts

TP, ZZS, LC/LPP

BuZa: Pabriks

Godmanis II

20 december 2007-12 maart 2009

centrumrechts

TP, ZZS, TB/LNNK, LC/LPP

BuZa: Demakova

Dombrovskis I

12 maart 2009-25 oktober 2011

centrumrechts

TP, JL, ZZS, TB/LNNK, PS

BuZa: Riekstins

2010 Ronis

Dombrovskis II

25 oktober 2011-22 januari 2014

centrumrechts

Vienotiba, ZRP, TB/LNNK

BuZa: Rinkēvičs

Straujuma

22 januari 2014-11 februari 2016

centrumrechts

Vienotiba, ZRP, TB/LNNK

BuZa: Rinkēvičs

Kučinskis

11 februari 2016-23 januari 2019

centrumrechts

ZZS, Vienotiba, NA

BuZa: Rinkēvičs

Kariņš

23 januari 2019-14 december 2022

centrumrechts

Vienotiba, JKP, AP, NA, KPV LV

BuZa: Rinkēvičs

Kariņš

14 december 2022-heden

centrumrechts

Vienotiba, AS, NA

BuZa: Rinkēvičs