Verantwoordingsdag: turven op een blaadje - Hoofdinhoud

Een aantal jaren geleden werd de derde woensdag in mei aangewezen als de verantwoordingsdag: de dag waarop het kabinet verantwoording zou afleggen over geleverde prestaties. De eerste keer dat dit gebeurde, ging gepaard met veel publiciteit. Van allerlei kanten werd toen gewaarschuwd dat je bij dit soort zaken algauw te maken krijgt met de bekende one-liner "Lies, damned lies and statistics". Of. zoals ooit de leider van de Boerenpartij Boer Koekkoek uitriep: "Meneer de voorzitter, aan cijfers heb ik niks, ik wil de feiten weten!"

Die eerste jaren van de verantwoordingsdag was het inderdaad zoeken naar de goede aanpak. Er werden enorme pakken papier geproduceerd, met ontzagwekkend veel gegevens. Maar zoals informatie-experts weten, gegevens hebben alleen maar betekenis als je ze in hun onderlinge samenhang kunt duiden - dus als relevante informatie. Het leverde alles bijelkaar dus weinig op. Ook de toespitsing op een aantal onderwerpen hielp niet erg, omdat die onderwerpen vanaf het moment dat ze uitverkoren waren voor extra aandacht op de verantwoordingsdag, zich natuurlijk meteen konden verheugen in de bijzondere aandacht van de verantwoordelijke ministers en hun ambtenaren. Net als dat in het alledaagse leven gaat: "We letten nu eens speciaal op wat jij aan het doen bent!" Het wilde dus almaar niet vlotten met de verantwoordingsdag. Het was zelfs zo erg dat de fractievoorzitters in de Tweede Kamer het enkele jaren geleden met zijn allen lieten afweten en het overlieten aan één van hun fractiegenoten.

Dit jaar probeert het kabinet het weer anders te doen. Het heeft een document naar de Tweede Kamer gestuurd waarin het zijn doelstellingen opsomt en dan aan de hand van een meetinstrument meedeelt hoever het met de realisatie van die doelstellingen gevorderd is. Dit noemen we in de wetenschap die ik door de week bedrijf, de turfmethode. U kent dat wel: we turven op een blaadje de hoeveelheid appels, peren, pennen en potloden, kraaltjes en ringetjes die we met twee handen uit het mandje hebben gehaald. En dan zeggen we: dat zijn er veel - of weinig. En we zeggen: dat valt mee - of: dat valt tegen.

Het kabinet probeert deze kritiek voor te zijn door ook aandacht te vragen voor de kwalitatieve weging van de kabinetsprestaties. Het zegt bovendien dat het zich vooral richt op de maatschappelijke effecten, en niet op de maatregelen-op-schrift die het neemt om zaken voor elkaar te krijgen. Dit naar het voorbeeld van de zogenoemde 'deliveries' van de Labour-regering onder Tony Blair. Maar omdat we er in Nederland zo sterk in zijn om dit alles zoveel mogelijk te bureaucratiseren, blijft er bij ons weinig van die op zichzelf goede voornemens over en resteert slechts het mandje met al die ongelijksoortige en onvergelijkbare doelstellingen. Met als resultaat: het verantwoordingsdebat zal een debat zijn dat over van alles gaat. De coalitiefracties zullen het met het kabinet eens zijn dat het op koers ligt, de oppositie zal daar heel anders over denken. Als ik alleen al kijk naar de tijd die het kabinet in ruim twee jaar vermorst heeft, denk ook ik er heel anders over dan de coalitiefracties en het kabinet.