In het Europees Parlement vindt het langverwachte debat plaats over het eindverslag van de tijdelijke commissie Verondersteld Gebruik door de CIA van Europese Landen voor het Vervoer en Illegaal Vasthouden van Gevangenen. De meerderheid van de sprekers schaart zich achter het controversiële verslag van de commissie.

Debat

De Rapporteur

Volgens Giovanni FAVA (PES, IT) geeft iedereen die tegen zijn verslag stemt, blijk van een gebrek aan moed en van intellectuele tekortkomingen. De tijdelijke commissie heeft wel degelijk veel nieuwe zaken aan het licht gebracht, zoals het feit dat een Europees burger vijf jaar onschuldig vastzat.

Namens de Raad

Günther GLOSER is het eens met het Parlement dat de grondrechten nimmer geschonden mogen worden, ook niet in de strijd tegen het terrorisme. De EU heeft ook altijd bij de VS aangedrongen op het hooghouden van de gemeenschappelijke waarden. In veel landen, ook in Duitsland, zijn nationale onderzoeken gestart die nog niet afgerond zijn. Het verwijt van de tijdelijke commissie, dat de Raad onvoldoende aan haar onderzoek zou hebben meegewerkt, is onterecht. Solana en De Vries zijn voor de commissie verschenen en hebben daar verklaringen afgelegd. Maar de Raad kan zaken die vallen onder de bevoegdheden van de lidstaten, niet inhoudelijk becommentariëren. Gloser verwijst hiermee naar de geheime diensten van de lidstaten.

Namens de Commissie

Franco FRATTINI noemt vrijheid en veiligheid essentiële rechten van de burger. Veiligheid mag niet tot elke prijs verworven worden. Wanneer er feiten worden vastgesteld, moeten de lidstaten de verantwoordelijken opsporen en voor het gerecht brengen. De processtukken hebben feitelijke elementen verschaft die aanleiding geven tot het voortzetten van de onderzoeken. Trouweloze ambtenaren die in het geheim meewerken aan mensenrechtenschendingen, moeten worden bestraft, zij verraden hun land. Als de waarheid door vonnissen aan het licht komt, zal het aan de Commissie zijn om daar conclusies uit te trekken. Volgens de Raad kan er geen Europese wet op de geheime diensten komen. Daar moet over worden nagedacht. De geheime diensten moeten namelijk wel onderworpen zijn aan regels, ook al zijn dat nationale regels. De veiligheidsdiensten moeten aan een betere controle door de parlementen worden onderworpen. Het gaat er niet om wat de inhoud van geheime informatie is, maar wel moet duidelijk zijn tot welke resultaten de werkzaamheden van de veiligheidsdiensten leiden. Het moet ook duidelijk zijn wanneer luchtvaartuigen voor staatsdoeleinden worden gebruikt, en wanneer voor burgerdoeleinden.

Het zou fout zijn de indruk te wekken dat de VS in het beklaagdenbankje zitten. Op de eerste plaats zitten de terroristen in het beklaagdenbankje. De Duitse gebeurtenissen, ongetwijfeld van schendingen vol, zijn door de Amerikaanse pers aan het licht gebracht. De EU zal blijven samenwerken met de VS om de waarheid boven tafel te krijgen. Als het EP vandaag verdeeld raakt over deze delicate kwestie, zal zijn boodschap verzwakken.

Fractiewoordvoerders

Jas GAWRONSKI (EVP-ED, IT) noemt het verslag Fava nutteloos. De EVP-ED-fractie heeft vanaf het begin geprobeerd het verslag te verbeteren, maar dat is niet gelukt. Al tijdens het bezoek aan het State Department in de VS is de tijdelijke commissie opgetreden als een beschuldigende rechtbank. Ze heeft alleen die feiten gezocht die in haar straatje pasten. Als de belangrijkste amendementen van de EVP-ED het niet halen, zal de fractie tegenstemmen. En zelfs als de amendementen het wel halen, zullen toch veel leden tegenstemmen. Gawronski zal voor het verslag kunnen stemmen als twee amendementen worden goedgekeurd: een amendement dat zegt dat de geheime diensten zo genoemd worden, omdat hun werkzaamheden geheim moeten blijven zolang de wet niet wordt overtreden. En een amendement dat zegt dat de CIA mag vliegen waar ze wil, zolang ze de wet niet breekt. Het verslag Fava gaat er a priori vanuit dat er een schender is van de mensenrechten, namelijk de Verenigde Staten.

Volgens Wolfgang KREISSL-DÖRFLER (PES, DE) kan men het lied van de vrijheid niet op het instrument van het geweld spelen. Hier is geen sprake van een 'cavaliersmisdaad'; het gebeurde is onmenselijk. Mensen zijn ontvoerd, verkocht en gefolterd, zonder aanklacht en zonder verdediging. Het doel heiligt niet de middelen. Er mag geen weg van Europa naar Guantanamo ontstaan.

Ignasi GUARDANS CAMBO (ALDE/ADLE, ES) kan niet verdragen dat er een vuile oorlog plaatsvindt. Uit de verzamelde informatie blijkt van een illegaal, zelfs misdadig plan, dat mogelijk werd gemaakt door de passiviteit bij de lidstaten. Omdat veel regeringen die betrokken waren, de tijdelijke commissie niet wilden helpen, zijn er geen smoking guns gevonden. Maar er liggen wel feiten op tafel. De slachtoffers hebben getuigd voor de tijdelijke commissie, dat wil zeggen degenen die niet nog steeds vastzitten.

Konrad SZYMA?SKI (UEN, PL) stelt vast dat de werkzaamheden van de tijdelijke commissie de angsten van de UEN bevestigd hebben. Alles wat niet in de kraam te pas kwam, is onvermeld gebleven. De commissie heeft geen nieuwe feiten naar boven gebracht. Als er geen bewijzen pro of contra zijn gevonden, zoals met betrekking tot Polen, dan moet het EP zwijgen.

Cem ÖZDEMIR (GROENEN/EVA, DE) is verbaasd over de opstelling van de Poolse regering. Het wordt tijd na te denken over de bescherming van de mensenrechten binnen de Unie. De Duitser Abu Amar werd in Casablanca ontvoerd, naar Syrië gevoerd en daar in een foltergevangenis opgesloten. De collega's in de Bondsdag zullen deze zware feiten zeker onderzoeken. Van de Duitse regering hebben we echter weinig empathie gezien. Veel mensen zitten nog gevangen op Guantanamo Bay. Zij kunnen niet terug naar hun eigen landen, omdat deze de mensenrechten niet erkennen, zoals Saudie-Arabië en Oezbekistan.

Giusto CATANIA (EVL/NGL, IT) spreekt van een historische dag en van een perverse Amerikaanse anti-terreurstrategie. Europese geheime diensten zijn medeplichtig. Ook de voorzitter van de Europese Commissie zwijgt, terwijl hij als Portugese premier perfect op de hoogte was van de Amerikaanse strategie. Hij was het die de Azorentop belegde. En dan Commissaris Frattini. Hij was in de Italiaanse regering verantwoordelijk voor het toezicht op de Italiaanse geheime dienst SISMI. De voormalige directeur van SISMI, generaal Nicolò Pollari, moet tekst en uitleg geven.

Gerard Joseph BATTEN (IND/DEM, UK) spreekt van een speculatief verslag. Er zijn geen bewijzen. Er is sprake van een oorlog tegen een ideologie, de fundamentalistische islam. Wij zijn deze oorlog niet begonnen. Gelukkig gaan de VS voorop in de strijd.

Luca ROMAGNOLI (ITS, IT)

De Noord-Atlantische Alliantie is een voorbijgestreefd instrument, want Europa speelt er een ondergeschikte rol in. Maar het verslag Fava moet worden afgewezen, want het is tendentieus en heeft niet meer opgeleverd dan wat al in de kranten stond. Schendingen van de mensenrechten moeten worden afgewezen, maar het verslag brengt de relaties tussen staten in gevaar.

Overige sprekers

Kathalijne BUITENWEG (GROENEN/EVA, NL) is trots op het werk van de tijdelijke commissie. De onderste steen is nog niet boven, maar er is een dynamiek van waarheidsvinding ontstaan die ook in de lidstaten wordt voortgezet. Het rapport bevat wel degelijk feiten, over mensen die in Europa zijn ontvoerd en over CIA-vluchten die met medewerking van de lidstaten hebben plaatsgevonden. Buitenweg is het eigenlijk wel eens met Gawronski: er staat inderdaad niets nieuws in het verslag, alles was al bekend. Maar waarom zou de EVP-fractie dan tegen een verslag stemmen waarin alleen bekende feiten staan?

Jan Marinus WIERSMA (PES, NL)

Fava heeft zich op een uitstekende wijze van een moeilijke klus gekweten. Wat wisten de lidstaten van de illegale activiteiten? Sommige lidstaten weigerden de tijdelijke commissie te woord te staan. Verder onderzoek is gewenst, en dat is het belangrijkste verzoek aan de Raad. De Raad moet kijken of de artikelen 6 en 7 van het EU-Verdrag moeten worden toegepast. Europa wil de strijd tegen het terrorisme op een andere wijze voeren dan de VS.

Volgens Sophie IN 'T VELD (ALDE/ADLE, NL) gaat het nu niet aan om kritiek te uiten op de VS. Het waren juist de Amerikaanse media die de zaak aan het rollen hebben gebracht. Het Amerikaanse Congres en de Amerikaanse rechterlijke macht hebben de regering Bush een halt toegeroepen. Waren de Europese lidstaten maar zo. De Raad moet eindelijk antwoorden geven op de vragen van de burgers van Europa. Er rust een morele plicht op de Europese regeringen om een antwoord te geven op de openstaande vragen.

Hans BLOKLAND (IND/DEM, NL)

In december 2005 heeft het EP besloten tot instelling van een tijdelijke onderzoekscommissie. Blokland heeft daar toen bezwaar tegen gemaakt. Immers, de Raad van Europa deed al een onafhankelijk onderzoek. Wat zijn nu de resultaten na meer dan een jaar van hoorzittingen en onderzoek? Na 130 hoorzittingen en een reeks reizen heeft de commissie weinig meer naar boven gehaald dan Dick Marty als eenling voor de Raad van Europa. Kan aangegeven worden wat de kosten van het onderzoek zijn geweest en wat de kosten van het onderzoek van Dick Marty waren?

Een tijdelijke onderzoekscommissie kan de lidstaten, Europol en de NAVO niet dwingen tot medewerking. Meer informatie zal ze ook niet ter beschikking krijgen. Het niet meewerken aan dit onderzoek mag niet leiden tot de verdachtmaking van een lidstaat. De suggestie om lidstaten hun stemrecht in de Raad te ontnemen als sanctie op medewerking aan de CIA is verwerpelijk. Het wordt tijd dat de EU en de VS samenwerken tegen het terrorisme. Dat kan alleen in onderling vertrouwen.

Jeanine HENNIS-PLASSCHAERT (ALDE/ADLE, NL)

De leden van dit Huis zijn gekozen om onze gemeenschappelijke democratische waarden, de rechtsstaat, de mensenrechten en de fundamentele vrijheden in acht te nemen én te beschermen. Hierover spreken wij vandaag: over de Europese democratie waarin het recht als hoogste gezag moeten worden gehandhaafd. Medewerking of toestemming verlenen aan het programma van buitengewone overdrachten en geheime gevangenissen past overduidelijk niet binnen hetgeen wij hebben onderschreven. De verplichting tot eerbiediging, bescherming en bevordering van de mensenrechten is bindend. Het terrorisme moet en kan via de legale weg bestreden en verslagen worden. Het gaat niet aan om mensenrechten op te offeren of naar believen te beperken. Hiermee wordt de terrorist juist in de kaart gespeeld. Het is dan ook een gotspe om in deze partijpolitieke of nationale belangen te laten prevaleren. De geloofwaardigheid van de EU is in het geding. De Raad dient zijn verantwoordelijkheid te nemen. Een beperking in de verdragen is geen excuus.

Frieda BREPOELS (EVP-ED, BE)

De tijdelijke commissie was geen echte onderzoekscommissie met echte onderzoeksbevoegdheden. Maar zowel voor- als tegenstanders zullen moeten toegeven dat de commissie nuttig werk heeft verricht. Echte bewijzen zijn er niet gevonden, maar dat kon men van de commissie ook niet verwachten. De vele getuigenissen en werkbezoeken hebben een systeem blootgelegd van illegale praktijken. Het verschil in visie tussen Europa en de VS kwam concreet boven tafel. Niet toevallig lopen de conclusies in het verslag gelijk met die in de PNR- en SWIFT-dossiers. Brepoels hoopt dat het EP vandaag verenigd is en een eenduidig signaal zal afgeven.

Procedure: Initiatief / Debat: 14 februari 2007 / Stemming: 14 februari 2007