Inbreukprocedure

Europese regelgeving moet goed worden ingevoerd in alle lidstaten, en nationale regelgeving mag niet in strijd zijn met Europees regelgeving. Het principe dat Europees recht altijd voorrang heeft boven nationaal recht, zorgt ervoor dat burgers en bedrijven erop kunnen vertrouwen dat Europese regels in alle lidstaten van de Europese Unie gelden. Als lidstaten Europese regels niet implementeren, of niet goed implementeren, of nationale wetten hebben die Europese regels tegenspreken, doen zij afbreuk aan dit principe. De inbreukprocedure moet ertoe leiden dat zo'n lidstaat Europese regelgeving alsnog goed en volledig toepast.

De meeste zaken eindigen al in een vroeg stadium. Wanneer de Commissie aangeeft dat een lidstaat Europese regelgeving niet nakomt, zorgt die lidstaat er meestal voor dat het niet tot een zaak bij het Hof komt. Al dan niet met hulp van de Commissie wordt de Europese regel waar het om gaat alsnog op een goede manier ingevoerd. Meer dan driekwart van alle inbreukprocedures kunnen zo worden opgelost.

Het belang van een zaak hangt vooral af van het onderwerp. Een zaak tegen een lidstaat die bijvoorbeeld bepaalde richtlijnen voor beroepskwalificaties van havenmeesters niet correct heeft ingevoerd, is doorgaans minder belangrijk dan een zaak tegen een lidstaat die met een wet bewust bedrijven uit andere landen discrimineert en zo de interne markt verstoort.

Jaarverslag Commissie

De Europese Commissie schrijft ieder jaar een verslag waarin staat hoeveel klachten zijn binnengekomen, hoeveel inbreukprocedures er zijn gestart en hoeveel inbreukprocedures er nog open staan. Veel overzichten worden per land gegeven.

De Europese Commissie moet toezien op het uitvoeren van Europees recht door de lidstaten en daarom is de Commissie de meest aangewezen instelling om een procedure te beginnen. Ook andere lidstaten mogen een zaak beginnen tegen een lidstaat, mits zij eerst de Commissie op de hoogte hebben gesteld van hun klacht en de Commissie vervolgens niet tijdig met de klacht aan de slag is gegaan.

De Europese Commissie registreert ook klachten van burgers, bedrijven en non-gouvernementele organisaties (ngo's). Dergelijke klachten kunnen aanleiding zijn voor de Commissie om verder onderzoek te doen naar het niet nakomen van Europese verplichtingen door een lidstaat. Formeel spelen burgers, bedrijven en ngo's echter geen rol bij een inbreukprocedure.

Stap 1: vaststellen ingebrekestelling

Een mogelijke inbreuk kan op twee manieren worden vastgesteld :

• 1. 

  de Europese Commissie stelt dat een lidstaat Europese regelgeving niet goed invoert of regels heeft die in strijd zijn met Europese regelgeving. De Commissie verzoekt de lidstaat om uitleg. Als die niet of onbevredigend reageert, geeft de Commissie aan waarom zij vindt dat de lidstaat in gebreke blijft. De lidstaat heeft tot twee maanden de tijd om wetgeving aan te passen. Doet de lidstaat dit niet, dan kan de Commissie die lidstaat voor het Hof dagen.
• 2. 

  een lidstaat stelt dat een andere lidstaat in gebreke blijft en kaart dit bij de Europese Commissie aan. De Commissie kan de klacht overnemen en een advies uitsturen. Als de Commissie na drie maanden nog geen actie heeft ondernomen, kan de lidstaat zelf naar het Hof stappen.

Stap 2: indienen zaak

De Commissie of een lidstaat stuurt een verzoekschrift naar het Hof van Justitie.

In gevallen waar een lidstaat nalaat Europese regelgeving in te voeren, kan de Commissie meteen aangeven wat voor boete zij aan de lidstaat wil opleggen.

Stap 3: schriftelijke behandeling

De lidstaat die gedaagd wordt (door de Commissie of een andere lidstaat) stelt een verweer op, waarin hij reageert op de zaak. De Commissie of de lidstaat die de klacht heeft ingediend reageert hier op met een repliek. De gedaagde lidstaat kan ervoor kiezen om daarop te reageren met een dupliek.

Stap 4: mondelinge behandeling

Het Hof hoort de partijen, de advocaat-generaal en eventueel getuigen en deskundigen.

Zittingen van het Europees Hof zijn in principe openbaar. Het proces-verbaal van iedere zitting wordt alleen gedeeld met de bij de zaak betrokken partijen.

Stap 5: uitspraak

Het Hof doet in een openbare zitting uitspraak. Het vonnis van het Hof is vastgelegd in een arrest. In sommige gevallen bevat het arrest een korte samenvatting van de feiten en de overweging van het Hof.

Gaat het om een zaak waar een lidstaat Europese regelgeving niet op tijd heeft ingevoerd, dan kan het Hof meteen een geldelijke sanctie opleggen. Dat is in veel gevallen de sanctie die de Commissie aan het begin van de zaak heeft voorgesteld. De hoogte van deze sancties wordt door de Commissie vastgesteld op basis van de volgende vier factoren: het bbp van de betreffende lidstaat, het aantal zetels dat deze lidstaat inneemt in het Europees Parlement, de ernst van de overtreding die de lidstaat begaat en de duur van niet-naleving van de regels.

De sanctie bestaat uit een boete en/of een dwangsom. Een boete is een eenmalige zware straf (een boete loopt in de miljoenen) en een dwangsom spoort lidstaten aan snel te handelen (per dag of week die de lidstaat in gebreke blijft kost het de lidstaat duizenden of tienduizenden euro's).

Gaat het om een zaak waar een lidstaat in gebreke is gebleven (de lidstaat heeft Europese regelgeving verkeerd ingevoerd of heeft nationale wetgeving die in strijd is met Europese regelgeving), dan legt het Hof niet direct een sanctie op. Dat kan later alsnog, als de lidstaat ook na de uitspraak van het Hof in gebreke blijft (zie stap 6).

Het arrest wordt gepubliceerd in het Officiële Publicatieblad van de Europese Unie en is dus openbaar toegankelijk.

Stap 6: toezicht op naleving

Als het Hof oordeelt dat een lidstaat in gebreke is gebleven, moet de lidstaat snel een einde maken aan die situatie. De Europese Commissie moet erop toezien dat de lidstaat dat ook doet.

Wanneer de Commissie vaststelt dat de lidstaat zich niet houdt aan de uitspraak van het Hof en in gebreke blijft, dan kan de Commissie de zaak opnieuw voor het Hof brengen en om een sanctie vragen. In de praktijk gebeurt dat vrijwel nooit.

Overige bepalingen

Een zaak kan op ieder moment in het proces worden ingetrokken. Dat kan omdat de klacht is ingetrokken of omdat de partijen een compromis sluiten.

Instellingen van de Europese Unie en lidstaten mogen zich altijd mengen in een zaak voor het Hof, en aangeven dat zij het standpunt van een van de partijen ondersteunen.