Audiovisueel- en mediabeleid
Het audiovisueel- en mediabeleid van de EU heeft verschillende doelstellingen. De belangrijkste zijn het vergroten van het vrije verkeer van media, het beschermen van minderjarigen tegen schokkende inhoud, het beschermen van het auteursrecht, voorschriften over de maximumhoeveelheid aan reclame en het bevorderen van diversiteit aan uitzendingen. De lidstaten bepalen ieder zelf hun eigen audiovisueel beleid. De EU stelt voorschriften en richtsnoeren op voor zaken van gemeenschappelijk belang en vervult zodoende een ondersteunende rol.
Onder audiovisueel- en mediabeleid vallen de televisie, radio, film en online media. Deze sector speelt een belangrijke maatschappelijke rol, omdat deze media de voornaamste bron van informatie zijn voor de Europese bevolking en een belangrijke vorm van vrijetijdsbesteding. De reikwijdte van dit beleid wordt steeds groter, omdat het online aanbod van audiovisuele media nog steeds groeit.
De afgelopen jaren is de aandacht meer verschoven naar online-media. Zo is er een EU-richtlijn die voor betere bescherming van kinderen tegen schadelijke inhoud op internet moet zorgen. Bovendien is er in het najaar van 2018 een richtlijn aangenomen die eerlijke concurrentie van online streamingsdiensten waarborgt. Zo moet minstens 30 procent van online-aanbieders van films en series van Europese makelij zijn.
Inhoudsopgave van deze pagina:
Begin EU inmenging audivisueel- en mediabeleid
Het audiovisueel- en mediabeleid van de EU ontwikkelde zich voor het eerst in de jaren 1980. Het jaar 1989 is een belangrijke mijlpaal, omdat toen de eerste Europese omroepenrichtlijn tot stand kwam. Deze richtlijn regelde het vrije verkeer van omroepdiensten binnen Europa.
Observatorium voor Vervalsing en Piraterij
In 2009 is het Observatorium voor Vervalsing en Piraterij opgericht, dat het doel heeft om het bewustzijn te vergroten en de dialoog tussen ondernemers en nationale overheden te bevorderen aangaande het schenden van intellectuele eigendomsrechten. Het bureau werd in 2012 overgedragen naar het Bureau voor intellectuele eigendom van de Europese Unie.
Auteursrechten
In 2019 zijn de regels voor auteursrecht gemoderniseerd en meer toegespitst op online content. De nieuwe regels moeten materiaal op het internet toegankelijker maken. Er is kader voor het online uitzenden van programma's van nationale uitzendorganisaties. Grote online platforms zijn - binnen grenzen - wettelijk aansprakelijk voor de inhoud op hun fora en auteurs kregen een betere onderhandelingspositie over de compensatie voor het delen van hun creaties.
Subsidieprogramma's
Andere mijlpalen zijn de omvangrijke subsidieprogramma's die aan het begin van de twintigste eeuw ontwikkeld werden om de mediasector te ondersteunen. Belangrijke programma's waren:
-
MEDIA 2007
Dit programma had als doel om de audiovisuele sector te steunen in de verschillende fasen vóór en na productie (verwerving en verbetering van vaardigheden, ontwikkeling van audiovisuele werken, distributie, promotie). Het programma was een voortzetting van de twee programma's MEDIA Plus en MEDIA Opleiding, die liepen van 2000 tot en met 2006.
-
Cultuur 2007
Dit programma moest bijdragen aan het ontwikkelen van een gemeenschappelijke Europese culturele ruimte. Hierbij probeerde het programma de samenwerking te versterken tussen scheppende kunstenaars en andere personen en instellingen die met cultuur te maken hebben. CULTUUR 2007 liep van 2007 tot en met 2013 en had een begroting van 354 miljoen euro, afkomstig uit de begroting voor cultuur.
-
MEDIA MUNDUS
Media Mundus was een financieringsprogramma van de Europese Unie om de internationale samenwerking tussen Europese filmmakers en hun collega's uit derde landen te bevorderen. Het programma liep van 2007 tot 2013 en is daarna opgegaan in het programma Creatief Europa programma.
Aanpak desinformatie en beschermen persvrijheid
Het beschermen van journalisten, de persvrijheid en pluriformiteit in het media-aanbod is primair een zaak van de lidstaten. De strategie tegen de verspreiding van nepnieuws uit 2018 ging al een stapje verder door met concrete acties te komen. In 2022 kwam de Commissie voor het eerst met wetgevende voorstellen op dit terrein, waaronder een voorstel om journalisten te beschermen tegen smaadzaken vanuit andere lidstaten of derde landen.
In september 2022 stelde de Europese Commissie een Europese mediawet voor die de persvrijheid en pluriformiteit van de media in de EU moet versterken. De nieuwe regels moeten redacties en journalisten beschermen tegen politieke inmenging en overheidscontrole en zouden meer transparantie eisen over het eigendom en de financiering van media en overheidsreclames. In het wetsvoorstel staat ook dat een Europese waakhond voor persvrijheid moet worden opgericht om de samenwerking tussen nationale toezichthouders te coördineren en toe te zien op grote overnames en fusies van mediaconcerns. Het Europees Parlement en de lidstaten moeten de mediawet nog bespreken en goedkeuren.
Bij de besluitvorming op dit beleidsterrein spelen de Europese Commissie, de Raad en het Europees Parlement (EP) een rol. De besluitvorming verloopt volgens de gewone wetgevingsprocedure.
Europees orgaan |
Verantwoordelijke |
|---|---|
Europese Commissie |
|
Parlementaire Commissie EP |
|
Nederlands lid Commissie EP |
Plaatsvervanger(s) |
Raad van de Europese Unie |
|
Nederlandse afvaardiging Raad van de Europese Unie |
Gunay Uslu (D66), staatssecretaris voor cultuur en media |
Invloed nationale parlementen
Het Nederlandse parlement heeft ook een rol in de totstandkoming van Europees beleid. Dat kan formeel op twee manieren. Ten eerste controleert de Staten-Generaal de minister of staatssecretaris die naar de Raad van de Europese Unie gaat om over het onderwerp te praten. Daarnaast kunnen nationale parlementen van de lidstaten kunnen binnen acht weken nadat de Europese Commissie een voorstel heeft bekendgemaakt, laten weten dat de Europese Unie zich niet met het onderwerp zou moeten bezighouden.
Vanuit het Nederlandse parlement zijn bij dit beleidsterrein betrokken:
Nederlands orgaan |
Verantwoordelijke |
|---|---|
Tweede Kamer |
Vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) Tweede Kamer |
Eerste Kamer |
Eerste Kamercommissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschapsbeleid (OCW) |
Betrokken bij wetgeving en uitvoering
Betrokken instantie EU |
Verantwoordelijke |
|---|---|
Directoraat-Generaal |
Directoraat-generaal Communicatienetwerken, Inhoud en Technologie (CNECT) |
Agentschap |
Uitvoerend Agentschap Onderwijs, Audiovisuele Media en Cultuur |
Audiovisueel beleid is in het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VwEU) niet als specifiek punt van aandacht opgenomen, maar valt onder de algemene bepalingen aangaande cultuur.
-
-cultuurbeleid: derde deel VwEU titel XIII (art. 167)
-
-uitzonderingsbepaling in het handelsbeleid: vijfde deel VwEU titel II artikel 207, lid 4