Roemenië

Roemenië heeft een instabiel politiek stelsel met veel kabinetswisselingen. Sinds 17 januari 2018 is de sociaaldemocraat en voormalig europarlementariër Viorica Dancila premier. Zij is de derde premier in korte tijd van de sociaaldemocratische partij (PSD). Tussen juni 2017 en januari 2018 was haar partijgenoot Mihai Tudose premier. Hij was op zijn beurt de opvolger van Sorin Grindeanu, die vanaf 4 januari 2017 premier was. Het aantreden van de sociaaldemocratische premiers is opvallend, omdat hun voorganger Dacion Ciolos in 2015 juist aan de macht kwam na protest tegen de sociaaldemocratische regering van Victor Ponta.

In Roemenië zijn de centrumrechtse (liberale) en socialistische kabinetten afwisselend aan de macht geweest. Ook het Verbond van de Hongaarse minderheid heeft regelmatig deel uitgemaakt van de coalitie. De scheiding tussen links en rechts is niet altijd duidelijk en nationalisme en traditionele spelen een belangrijke rol in de Roemeense politiek.

Momenteel is de Roemeense regering in crisis. Op 10 oktober 2019 werd er een motie van wantrouwen aangenomen tegen premier Dancila. De positie van de regering was al langere tijd verzwakt, omdat de liberale ALDE in de zomer van 2019 al de steun voor de coalitie had opgezegd. In 2020 zullen er nieuwe verkiezingen plaatsvinden.

Roemenië is een parlementaire republiek, waarin de president staatshoofd en de premier regeringsleider is. De president wordt rechtstreeks gekozen voor een periode van vijf jaar (maximaal twee periodes). Als in de eerste ronde geen kandidaat een absolute meerderheid haalt, volgt een tweede ronde tussen de twee kandidaten met de meeste stemmen.

De president benoemt formeel de premier, maar daarbij is parlementaire steun voor de kandidaat essentieel. Een door de minister-president voorgedragen kabinet kan alleen aantreden na aanneming van een vertrouwensmotie. Het kabinet heeft de uitvoerende macht.

Het parlement bestaat uit twee Kamers: Camera Deputatilor (Kamer van Afgevaardigden) en Senat (Senaat). Het parlement is wetgevend lichaam. Het aantal parlementsleden hangt af van het aantal kiesgerechtigden. Sinds de verkiezingen in 2016 telt de Kamer 336 leden en de Senaat 137. Verkiezingen vinden iedere vier jaar plaats.

Beide 'Kamers' hebben dezelfde rechten. Wetsvoorstellen worden in Kamer en Senaat beoordeeld en eventueel geamendeerd. Steeds worden voorstellen heen en weer gezonden om het oordeel van de andere 'Kamer' te vragen. Als bij wetgeving Kamer en Senaat verschillend oordelen over een wetsvoorstel treedt één van beide 'Kamers' uiteindelijk op als beslissingsorgaan (Cameră decizională).

Er is een Constitutioneel Hof dat wetten kan toetsen aan de Grondwet. Opvallend is dat activiteiten van, in en betreffende het parlement buiten de jurisdictie van het Hof vallen. Hiermee kunnen kwesties als het wegsturen van de Senaat in 2012 of het ontslag van de ombudsman niet aan het Hof worden voorgelegd.

Kiesstelsel

In 2016 is voor de Kamer een nieuw kiesstelsel ingevoerd. 308 Kamerleden worden in districten op basis van evenredige vertegenwoordiging gekozen (1 afgevaardigde per 73.000 inwoners). Hier worden nog 18 vaste zetels voor nationale minderheden aan toegevoegd. Er is een kiesdrempel van circa vijf procent. Voor lijstverbindingen ligt de kiesdrempel tussen de acht en tien procent. Bijzonder is dat Roemenen woonachtig buiten Roemenië kunnen stemmen per e-mail.

De senatoren worden eveneens via evenredige vertegenwoordiging gekozen (1 afgevaardigde per 168.000 inwoners).

Partijen

In het parlement zijn twee grote en twee middelgrote blokken aanwezig, maar geregeld wisselen partijen van samenwerkingsverbond. Ter rechterzijde staat nu de PD-L (Partidul Democrat-Liberal, Liberaal-Democratische Partij), een conservatief-liberaal blok waarin PD (Partidul Democrat) en PLD (Partidul Liberal Democrat) zijn opgegaan. In 2012 vormden zij met een christendemocratische boerenpartij de ARD (Allianta Romania Dreapta, de Rechtse Roemeense Alliantie.

De eveneens liberale PNL (Partidul National Liberal, Nationaal-Liberale Partij) vormde in 2007-2008 met een deel van de PD de DA (Alianta Dreptate ti Adevăr, Alliantie voor Rechtvaardigheid en Waarheid).

In 2010 scheidden de linkervleugels van PD-L en PNR zich af. Zij verenigden zich in UNPR (Uniunea Natională pentru Progresul României, Nationale Unie voor Vooruitgang van Roemenië).

Ter linkerzijde staat de PSD (Partidul Social Democrat, Sociaaldemocratische Partij). De partij komt voort uit het FDSN (Frontul Democrat al Salvării Nationale, Nationaal Democratisch Reddingsfront) dat een belangrijke rol speelde bij het omverwerpen van het communistische bewind. Bij de verkiezingen van 1996 vormden PSD en PD de Uniunea Social-Democrată.

De PSD vormde bij de verkiezingen van 2008 een blok met PC (Partidul Conservator, Conservatieve Partij). De PC is sociaal-conservatief, gematigd nationalistisch en pro-Europees. Tot 2005 heette de partij PUR (Partidul Umanist Român, Humanistische Partij van Roemenië).

In 2012 nam links deel aan de verkiezingen met de USL Uniunea Social Liberala, de Sociaal-Liberale Unie). In 2016 was er een alliantie van liberalen en democraten (ALDE).

Een belangrijke rol is weggelegd voor UDMR (Uniunea Democrată Maghiară din România, Democratisch Verbond van Hongaren in Roemenië), de beweging van de grote Hongaarse minderheid in Roemenië. In het Verbond werken diverse stromingen samen. Ook andere nationale minderheden hebben vertegenwoordigers in het parlement.

Tot begin 21e eeuw speelden ook het centrumrechtse CDR (Conventia Democrată Română, Roemeense Democratische Conventie), PUNR (Partidul Unitătii Nationale a Românilor, Roemeense Nationale Eenheidspartij) en de conservatief-nationalistische PRM (Partidul România Mare, Groot-Roemenië Partij) een belangrijke rol.