Finland

Finland heeft een vrij stabiel politiek stelsel, waarin coalitiekabinetten regeren. Na de verkiezingen van 14 april 2019 vormde de sociaaldemocraat Antti Rinne een links kabinet. Daarvoor was er een kabinet onder leiding van Juha Sipilä van de Centrumpartij, conservatief-liberalen en de eurosceptische nationalisten. Dat kabinet viel in maart 2019 over hervorming van de zorg. Premier Rinne verloor in december 2019 het vertrouwen van coalitiegenoot Centrumpartij.

In de periode 1995-2003 waren er centrumlinkse kabinetten onder leiding van Paavo Lipponen (SDP). De SDP was in de jaren 1972-1987 de grootste coalitiepartij, met Kalevi Sorsa als belangrijkste politicus. In 2003-2007 leidde de liberaal Vanhanen een centrumlinks kabinet, waaraan ook de sociaaldemocraten (SDP) deelnamen. In 2007 vormde hij een kabinet van liberalen, conservatief-liberalen, Groenen en de Zweedse Volkspartij. Het premierschap werd in 2010 overgenomen door zijn partijgenote Mari Kiviniemi. Sinds 2011 regeerde een brede 'blauw-rood-groene'-coalitie onder leiding van de liberaal Jyrki Katainen. Katainen werd in juni 2014 eurocommissaris, waarna Alexander Stubb hem opvolgde.

Tot het van kracht worden van een nieuwe Grondwet in 2000 was de macht van de president groter dan tegenwoordig, met name op het gebied van de buitenlandse politiek en bij de benoeming van ministers.

Finland is een parlementaire republiek, waarin de president het staatshoofd is. De president wordt sinds 1991 voor zes jaar rechtstreeks gekozen (waarbij eventueel een tweede ronde wordt gehouden). Sauli Niinisto is president. Bekende voorgangers van hem waren de liberaal Urho Kekkonen (1956-1982) en de sociaaldemocraten Mauno Koivisto (1982-1994) en Martti Ahtisaari (1994-2000) en de sociaaldemocrate Tarja Halonen (2000-2012).

De president benoemt formeel de ministers, heeft de uitvoerende macht en voert samen met het kabinet het buitenlandse beleid. Feitelijk heeft de president geen politieke macht, maar hij/zij tekent wel de wetten en kan aan een constitutionele commissie het oordeel vragen over wetsvoorstellen. Finland kent ministeriële verantwoordelijkheid en een kabinet (staatsraad, in het Fins: Valtioneuvosto) kan alleen optreden als dat het vertrouwen heeft van een parlementaire meerderheid. Dat wordt vastgelegd via een vertrouwensvotum.

Het uit één Kamer bestaande parlement (Eduskunta) telt 200 leden. Parlementsleden hebben, net als de regering, het recht wetsvoorstellen in te dienen. Bij behandeling van een wetsvoorstel kan advies worden gevraagd van een constitutionele commissie. Wetsvoorstellen worden in twee lezingen behandeld. De Eduskunta heeft verder controlerende taken (vragenrecht, recht van interpellatie).

kiesstelsel

De Eduskunta wordt via evenredige vertegenwoordiging gekozen in zestien kiesdistricten. Het aantal afgevaardigden per district hangt af van het aantal inwoners. Åland, het kleinste district, heeft één afgevaardigde.

partijen

Finland kent een relatief groot aantal partijen. Behalve op ideologie gebaseerde partijen is er een partij van de Zweedse minderheid in Finland, de RKP of in het Zweeds SFP (Svenska folkpartiet i Finland).

Drie grote partijen beheersen de Finse politiek: de Finse Sociaaldemocratische Partij (SDP, Suomen Sosialidemokraattinen Puolue), de liberale Kesk (Suomen Keskusta, Centrumpartij) en Kansallinen Kokoomus (Nationale Coalitiepartij, kortweg Kok), een conservatief-liberale partij die verwant is aan de christendemocraten en die is aangesloten bij de EVP.

De kleinere (centrumrechtse) milieupartij, de Groene Liga (Vihreä liitto, kortweg Vihr), neemt geregeld deel aan kabinetten. In 1999-2003 gold dat ook voor de links-socialistische Vasemmistoliitto (Linkse Alliantie, Vas). Vas ontstond in 1990 door fusie van de linkse SKDL en de Communistische partij.

De kleine christendemocratische KD (Kristillisdemokraatit), die tot 2001 SKL (Suomen Kristillinen Liitto) heette, is gelieerd aan de conservatief-liberale Kok. Voorheen speelde ook de Finse Boerenpartij, SMP (Suomen Maaseudun Puolue), een belangrijke rol. Die partij heette PS (Perussuomalaiset), de Ware Finnen, nu De Finnen. De partij is nationalistisch en eurosceptisch.