Volksgezondheidsbeleid

Toegankelijkheid medicijnen

In april 2023 presenteerde de Europese Commissie, voor het eerst in twintig jaar, een plan voor de hervorming van de farmaceutische industrie. De nieuwe regels zouden, als de lidstaten en het Europees Parlement ermee instemmen, medicijnen toegankelijker, goedkoper en duurzamer moeten maken. Door de duur van monopolierechten van bedrijven op een nieuw medicijn in te korten, moeten de prijzen voor nieuwe medicijnen sneller dalen. Om te voorkomen dat farmaceutische bedrijven door de nieuwe regels vertrekken uit Europa, omdat ze elders langer van een monopoliepositie kunnen profiteren, kunnen fabrikanten onder bepaalde voorwaarden hun monopolie juist verlengen. Het verkopen van het medicijn in alle Europese lidstaten is één van de eisen die de Commissie daaraan stelt. Dit moet ook bijdragen aan de brede toegankelijkheid van nieuwe medicijnen. De Commissie heeft met het nieuwe plan de ambitie om de Europese farmaceutische industrie minder afhankelijk te maken van het buitenland.

Europese gezondheidsunie (2022)

De coördinatie tussen de lidstaten bij de aanpak van de coronacrisis in 2020-2021 verliep moeizaam. De onderlinge afstemming moest volgens de Europese Commissie bij de uitbraak van een volgende gezondheidscrisis beter zijn geregeld. Er moest een Europese gezondheidsunie komen.

Eind 2022 zijn de laatste bouwstenen van de Europese gezondheidsunie goedgekeurd. Sindsdien kan de EU bij een crisis een medische noodtoestand uitroepen. De EU kan dan gezamenlijke maatregelen nemen en gezamenlijk medische voorraden inkopen.

Europese zorgstrategie (2022)

In september 2022 kwam de Europese Commissie met een Europese zorgstrategie. Het doel hiervan is om in de hele Europese Unie kwalitatief hoogwaardige, betaalbare en toegankelijke zorgdiensten te waarborgen en de situatie voor zowel zorgontvangers als verzorgers te verbeteren. Hiervoor zijn enkele doelstellingen en aandachtspunten geformuleerd door de Commissie:

• - 

  het garanderen van hoogwaardige, betaalbare en toegankelijke zorgdiensten met betere arbeidsomstandigheden en een beter evenwicht tussen werk en privéleven voor verzorgers
• - 

  tegen 2030 moet 50% van de kinderen onder de 3 jaar voorschools onderwijs en opvang krijgen en 96% van de kinderen tussen de 3 jaar en de beginleeftijd van het verplichte basisonderwijs moet onderwijs en opvang krijgen
• - 

  kinderopvang moet betaalbaar, toegankelijk en van hoge kwaliteit zijn in zowel stedelijke als plattelands- of kansarme gebieden
• - 

  gelijke verdeling van de kinderopvang tussen ouders aanmoedigen om genderstereotypen te bestrijden en gezinsvriendelijke arbeidsregelingen te ondersteunen
• - 

  langdurige zorg moet tijdig, volledig en betaalbaar zijn: zo kunnen mensen met langdurige zorgbehoeften een fatsoenlijke levensstandaard bereiken
• - 

  informele zorgverleners (vaak vrouwen en familieleden van zorgontvangers) moeten gesteund worden door middel van opleidingen, begeleiding, psychologische en financiële steun, onder meer met behulp van EU-middelen
• - 

  arbeidsomstandigheden in de zorg verbeteren en meer mensen - met name mannen - naar de zorgsector trekken.

Vierde gezondheidsprogramma: EU4Health (2021-2027)

Als reactie op de COVID-19 pandemie heeft de EU een plan ontwikkeld om beter voorbereid te zijn op komende pandemieën. Het is niet enkel een crisisrespons, maar het is juist bedoeld om bij te dragen aan een structurele verbetering van de Europese gezondheidszorg. Hiervoor zijn enkele doelstellingen geformuleerd:

• - 

  inzetten op preventie van ziektes en internationale samenwerking op het gebied van gezondheid
• - 

  grensoverschrijdende gezondheidsbedreigingen aanpakken
• - 

  verbeteren van medicinale producten, medische apparatuur en de beschikbaarheid crisisgerelateerde producten
• - 

  de gezondheidszorgstelsels sterker, veerkrachtiger en efficiënter maken en de digitale transformatie versterken.

In haar jaarlijkse State of the Union in 2021 kondigde Ursula von der Leyen ook aan dat de EU tot 2027 50 miljard wil gaan investeren in de ontwikkeling van geneesmiddelen en vaccins. Onder meer via de versterking van de Health Environment Research Agenda for Europe (HERA).

Derde gezondheidsprogramma (2014-2020)

De strategie van 2014 tot 2020 omvatte vier doelstellingen:

• - 

  bijdragen aan innoverende en duurzame gezondheidszorgstelsels
• - 

  vergroten van toegang tot een betere en veiligere gezondheidszorg voor EU-burgers
• - 

  preventie van ziekten en bevorderen van goede gezondheid
• - 

  burgers beschermen tegen grensoverschrijdende gezondheidsbedreigingen.

Tweede gezondheidsprogramma (2008-2013)

Het tweede EU-gezondheidsprogramma had drie belangrijke doelen:

• - 

  inwoners beschermen tegen dreigingen als epidemieën en natuurrampen
• - 

  gezondheid bevorderen en gezondheidsongelijkheid verminderen in Europa
• - 

  voorlichting geven en informatie verspreiden.

Eerste gezondheidsprogramma (2003-2007)

Het eerste EU-gezondheidsprogramma was tussen 2003 en 2007 van kracht. Het budget was ongeveer 312 miljoen euro en werd verhoogt naar 354 miljoen euro in 2004, omdat er toen tien nieuwe lidstaten toetraden. Met het beleid wilde de EU de fysieke en mentale gezondheid van burgers verbeteren en meer gelijkheid creëren binnen de gemeenschap als het gaat om gezondheid.

Toegankelijkheid zorgstelsel

Medio 2004 is de Europese verzekeringskaart ingevoerd. Deze vergemakkelijkt toegang tot medische faciliteiten in andere lidstaten.

In 2013 werd een richtlijn aangenomen die het mogelijk maakt voor patiënten om zonder veel bureaucratische rompslomp in andere EU-landen behandeld te worden. De rechten van patiënten in een andere EU-lidstaat worden daardoor aanzienlijk vergroot. Patiënten met zeldzame ziekten kunnen zo gemakkelijker terecht in een ziekenhuis in een andere EU-lidstaat. Ook worden doktersrecepten in andere EU-landen erkend. De richtlijn bepaalt dat patiënten in het EU-land waar zij een beroep doen op gezondheidszorg, recht hebben op dezelfde vergoeding van ziektekosten als in het land van herkomst.

De activiteiten die de Europese Unie ontwikkelt betreffende Volksgezondheid worden ontplooid in het kader van de normale wetgevingsprocedure. Dit houdt in dat de Europese Commissie, de Raad en het Europees Parlement allen een grote rol spelen in het besluitvormingsproces.

Invloed nationale parlementen

Nationale parlementen van de lidstaten kunnen binnen acht weken nadat de Europese Commissie een voorstel heeft bekendgemaakt laten weten dat de Europese Unie zich niet met het onderwerp zou moeten bezighouden.

Vanuit het Nederlandse parlement zijn bij dit beleidsterrein betrokken:

Betrokken bij wetgeving en uitvoering

Achtergrondartikelen

Meer info

Europese Unie

Algemeen overzicht EU

Factsheet Europees Parlement

Wetgevingsoverzicht

Statistieken Eurostat