Beleid fraudebestrijding
Fraude is een belangrijk probleem binnen de Europese Unie. Bedrijven en organisaties blijken soms onterecht EU-gelden te ontvangen, omdat ze zich niet aan de subsidie-voorwaarden houden. Jaarlijks gaat er daarom ongeveer 50 miljard euro aan btw-inkomsten verloren door grensoverschrijdende fraude. De EU heeft er belang bij deze fraude te bestrijden omdat dat geld beter voor andere projecten had kunnen worden gebruikt. De lidstaten van de EU coördineren onderling de bestrijding van specifieke vormen van fraude.
De Europese Rekenkamer controleert de uitgaven van de Europese Unie. De rekenkamer kan onregelmatigheden zelf niet onderzoeken, maar kan deze wel signaleren. Het Europese bureau voor fraudebestrijding OLAF speelt daarentegen een belangrijke rol bij de uitvoering van fraudebeleid. OLAF onderzoekt fraude met EU-geld, corruptie en wangedrag binnen Europese instellingen. Tussen 2010 en 2021 onderzocht dit bureau meer dan 2.400 zaken en vorderde het zo'n 8 miljard euro terug. De aanpak richt zich op fraude met Europese landbouwsubsidies, sigarettensmokkel, valsemunterij met de euro, verkeerde besteding van regiogelden en bestuurlijke corruptie.
In het meerjarig financieel kader 2021-2027 heeft de Europese Commissie een nieuw fraudebestrijdingprogramma van 181 miljoen euro aangenomen waarmee het lidstaten ondersteunt met financiële middelen, operationele ondersteuning en ICT-systemen, en een meldsysteem voor onregelmatigheden. Een belangrijke stap voor de fraudebestrijding is de oprichting van een Europees Openbaar Ministerie, dat vanaf 2021 operationeel is. Dit orgaan zorgt voor een gemeenschappelijke strafrechtelijke vervolging van fraudeurs in Europa.
Inhoudsopgave van deze pagina:
Oprichting OLAF in 1999
Het Europees Bureau voor Fraudebestrijding (OLAF) is een directoraat-generaal dat tot doel heeft fraude, corruptie en andere onrechtmatige activiteiten in de Europese Unie te bestrijden. Hieronder valt ook de bestrijding van wanbeheer binnen EU-instellingen zelf. Met deze doelstelling beschermt OLAF de financiële belangen van de Europese Gemeenschap.
Hercules III programma (2014-2020)
Hercules III was een anti-fraudeprogramma van de Europese Unie. Het programma ondersteunde de Commissie, de EU-lidstaten en het Europees Bureau voor fraudebestrijding (OLAF) bij de bestrijding van fraude, corruptie en andere onwettige activiteiten die de financiële belangen van de EU schaden. Ook stimuleert het programma transnationale samenwerking en coördinatie. Het Hercules III-programma was bedoeld voor gespecialiseerde technische bijstand en organiseert gespecialiseerde opleidingen, workshops, analyses en conferenties.
Oprichting Europees OM (2021)
Het Europees Openbaar Ministerie (EOM) is het onafhankelijk openbaar vervolgingsorgaan van de Europese Unie. Dit orgaan is bevoegd voor het onderzoeken, het vervolgen en het aanklagen bij de nationale rechter van strafbare feiten die de EU schade opleveren. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om fraude en corruptie.
Nederland koos er aanvankelijk voor om niet deel te nemen aan het Europees Openbaar Ministerie, maar sloot zich in 2018 toch aan.
Anti-corruptieplannen 2023
In mei 2023 presenteerde de Europese Commissie strengere anti-corruptiemaatregelen om corruptie zowel in de EU als wereldwijd te bestrijden. Het pakket aan maatregelen omvat onder andere het opzetten en versterken van instellingen voor corruptiebestrijding in alle EU-lidstaten, het gelijktrekken van de definities van corruptie en de bijbehorende straffen, en het opzetten van een toegewijd sanctieregime om corruptie wereldwijd aan te pakken.
Bij de besluitvorming op dit beleidsterrein spelen de Europese Commissie, de Raad, het Europees Parlement en de Europese Rekenkamer een rol. De besluitvorming verloopt volgens de gewone wetgevingsprocedure na raadpleging van de Europese Rekenkamer.
Europees orgaan |
Verantwoordelijke |
|---|---|
Europese Commissie |
|
Parlementaire commissie Europees Parlement |
Parlementaire commissie Begrotingscontrole, EP-subcommissie Belastingvraagstukken |
Nederlands lid commissie Europees Parlement |
Commissie Begrotingscontrole Lid/leden Plaatsvervanger(s)
Voorzitter(s) |
Raad van de Europese Unie |
|
Nederlandse afvaardiging Raad van Ministers |
Sigrid Kaag (D66), minister van Financiën Marnix van Rij (CDA), Aukje de Vries (VVD), staatssecretaris van Financiën |
Raad van de Europese Unie |
|
Nederlandse afvaardiging Raad van Ministers |
Dilan Yesilgöz-Zegerius (VVD), minister van Justitie en Veiligheid |
Zowel de Raad Economische en Financiële Zaken als de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken kan zich uitspreken over fraudeaangelegenheden.
Invloed nationale parlementen
Nationale parlementen van de lidstaten kunnen binnen acht weken nadat de Europese Commissie een voorstel heeft bekendgemaakt, laten weten dat de Europese Unie zich niet met het onderwerp zou moeten bezighouden.
Vanuit het Nederlandse parlement zijn bij dit beleidsterrein betrokken:
Nederlands orgaan |
Verantwoordelijke |
|---|---|
Tweede Kamer |
Vaste commissie voor Justitie en Veiligheid (J&V) |
Tweede Kamer |
|
Eerste Kamer |
|
Eerste Kamer |
Betrokken bij wetgeving en uitvoering
Betrokken instantie EU/internationaal |
Verantwoordelijke |
|---|---|
Directoraat-Generaal |
|
Agentschap |
|
Agentschap |
|
Agentschap |
Het tegengaan van fraude met Europees geld alsmede fraude in bredere zin vindt haar basis in het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VwEU):
-
-fraudebestrijding: zesde deel VwEU titel II hoofdstuk 6 (art. 325)