De Hofvijver - Politiek van Den Haag tot Brussel MONTESQUIEU INSTITUUT
Nieuwsbrief jaargang 2, nummer 23, 17 december 2012
politieke partijenspecial
 

'Opmars van partijleiders'

Voerman: Ondanks democratisering binnen partijen

‘De partijleider komt steeds meer voor de partij te staan.’
Gerrit Voerman, kenner van het Nederlands partijwezen, voorziet een ‘voortgaande personalisering’ binnen politieke partijen.
‘De direct door de leden gekozen partijleider zal waarschijnlijk een steeds grotere greep krijgen, de partijorganisatie zal meer dienend worden’, voorspelt Voerman, gevraagd naar de toekomst van politieke partijen. ‘De ontwikkeling van partijen richting campagne-organisaties lijkt moeilijk te stoppen.’

Die ‘personalisering’ kan zo ver doorschieten, signaleert Voerman, directeur van het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen in Groningen, dat er naar het voorbeeld van Wilders’ PVV vaker ‘één persoons-partijen’ ontstaan, partijen die helemaal rondom een persoon zijn opgetrokken.’
Voerman:  ‘Doordat de kiezers losser raken van de partij, is er meer ruimte ontstaan. Als een BN’er het probeert, maakt hij of zij een grote kans. Misdaadverslaggever Peter R. de Vries heeft het in 2005 met zijn PRDV even overwogen en stond in de peilingen meteen op vijf zetels.’

 

Vurige partijstrijd

Plaat van de maand
SDAP-verkiezingsaffiche 1918

Het gaat er sinds een paar jaar af en toe hard aan toe in de Tweede Kamer. Maar Nederland heeft eerder ook heftige perioden van politieke polarisatie gekend, jaren van vurige partijstrijd. De jaren ’70 - de tijd van Den Uyl, Van Agt en Wiegel - mochten er zijn. In de jaren’ 30 ging het er somtijds zo heftig aan toe dat de Kamervoorzitter parlementariërs de toegang tot het Kamergebouw ontzegde. En voor de Eerste Wereldoorlog (1914) dreigde soms zelfs een handgemeen. In de jaren vanaf 1880, jaren waarin arbeiders, gereformeerden en katholieken streden voor emancipatie, klotste het water af en toe ook hoog tegen de dijken op. Zoals zich laat aflezen van partijaffiches. Die van de 'jonge' SDAP uit 1918, afkomstig uit de collectie van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, is een fraai voorbeeld van politieke strijdbaarheid.

 

 
Partners in beeld
logo 50-plus voorzien van 'nieuw'-stempel Damesschoen en herenschoenen in de Tweede Kamer

Nieuw, nieuwer
nieuwst in politiek

Hoe vernieuwend zijn nieuwe politieke partijen? Maken ze hun beloften waar? Onderzoek van Simon Otjes (Groningen).

SGP, dames
en de rechter

Is het vrouwenstandpunt van Nederlands oudste en meest traditionele partij houdbaar? Luc Verhey (Leiden) zet de zaken op rij.

Lees verder > Lees verder >
Affiche Gemeentebelangen Bankpapier

Over nut van
lokale partijen

Hoe nuttig zijn lokale partijen eigenlijk? Marcel Boogers (Twente) stelt vragen en geeft ook de antwoorden.

'Partijfinanciering:
wat een gaten'

De nieuwe wet voor partijfinanciering vertoont veel, lelijke gaten. Kritische analyse van Bastian Michel (Amsterdam).

Lees verder > Lees verder >

 

Op weg naar een partijwet?

Voor en tegen

Er moet in Nederland, net als in Duitsland, een ‘Parteiengesetz’ komen.

Hanco Jürgens, wetenschappelijk onderzoeker aan het Duitsland Instituut in Amsterdam, versus Ingrid van Biezen, hoogleraar vergelijkende politicologie aan de Universiteit Leiden.

Hanco Jürgens > Ingrid van Biezen >

 

Gokje wagen?

Column

Paul Lucardie

Paul Lucardie

In een democratie heerst de wil van het volk, dat is bekend. Maar hoe weet men wat het volk wil? In Nederland hebben we daar twee methoden voor, een ingewikkelde en een eenvoudige. De ingewikkelde methode is via verkiezingen van een volksvertegenwoordiging. Dat is ingewikkeld, omdat we die vertegenwoordigers niet rechtstreeks kiezen maar via lijsten die door politieke partijen worden vastgesteld. De vertegenwoordigers zijn (min of meer) gebonden aan een verkiezingsprogramma dat ook door hun partij is opgesteld.

Nu is  niet veel meer dan 2% van de kiezers lid van een partij, en een groot deel daarvan meer papieren dan actief lid. Het is dus niet vreemd dat die volksvertegenwoordigers in veel opzichten afwijken van doorsnee-Nederlanders. Ze zijn veel hoger opgeleid, hebben een hoger inkomen (ook voordat ze gekozen werden), zijn iets ouder en vaker man dan vrouw. Onderzoek laat zien dat ze weliswaar op veel punten toch dezelfde opvattingen huldigen als hun kiezers, maar over een aantal belangrijke zaken zoals Europese integratie en vreemdelingenbeleid denken ze anders. Vanuit democratisch oogpunt is dat een nadeel van deze methode.

 

En verder

Nieuws
Parlementair Documentatie Centrum, Leiden

PvdA (65), VVD (60) en CDA (25) - het Parlementair Documentatiecentrum houdt de partijgeschiedenis bij.

Centrum voor Parlementaire Geschiedenis, Nijmegen

Bestaat een partijloze democratie? Van Kemenade (oud-minister) onderzocht dat voor het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis.

Universiteit Groningen

Zijn Europese partijen wel politieke partijen? Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen zet feiten op een rij.

Campus Den Haag

Een unieke partij - portret van Wilders' PVV, geschilderd door politiek historicus Koen Vossen.

Capaciteitsgroep Publieksrecht, Maastricht

Lijsttrekkersverkiezingen binnen politieke partijen zijn niet meer weg te denken. Een beschouwing vanuit  MI Maastricht.

 

Kunt u deze nieuwsbrief niet goed lezen? Bekijk dan de online versie.

 
 

Partners


Campus Den HaagCapaciteitsgroep Publieksrecht, MaastrichtCentrum voor Parlementaire Geschiedenis, NijmegenUniversiteit GroningenParlementair Documentatie Centrum, Leiden

 

Agenda

17 december 2012,
Den Haag

'Het nieuwe formeren en verder...'
Symposium

14 januari 2013,
Den Haag

'Onze Belgische buren over democratie in Europa'
Debat

feb - mei 2013,
Den Haag

Policy Laboratory - Determining a 'fair' contribution to the European Union'
Masterclass 2013

 

Cartoon

Slak met koppen van Aantjes, Andriessen, en Kruisinga met
bovenop de slak Den Uyl

Het geldt als een van de belangrijkste partijvernieuwingen: de totstandkoming van het CDA. Het was een slakkengang.

 

‘Partijen zijn niet volstrekt noodig.’

Het conservatieve kamerlid Kien keerde zich in december 1864 tegen politiek partijen.

 

Uw mening

‘Partijdemocratie is nog lang niet dood.’


[eens] [oneens]

 

Teruglopende partijleden

grafiek

In iets meer dan een halve eeuw is het aantal leden van politieke partijen dramatisch teruggelopen.

 

Bekende partijleiders


- Dries van Agt (CDA)
- Jan Peter Balkenende (CDA)
- Frits Bolkestein (VVD)
- Wouter Bos (PvdA)
- Job Cohen (PvdA)
- Femke Halsema (GroenLinks)
- Wim Kok (PvdA)
- Ruud Lubbers (CDA)
- Jan Marijnissen (SP)
- Hans van Mierlo (D66)
- Alexander Pechtold (D66)
- Emile Roemer (SP)
- Paul Rosenmöller (GroenLinks)
- Mark Rutte (VVD)
- Diederik Samsom (PvdA)
- Joop den Uyl (PvdA)
- Hans Wiegel (VVD)

 

Opgeheven partijen


- LPF, 2008
- Leefbaar Nederland, 2006
- CentrumDemocraten, 2002
- AOV, 1998
- DS'70, 1983
- Boerenpartij, 1982

 

Gefuseerde partijen


- GPV, RPF (=ChristenUnie 2000)
- PPR, PSP, CPN, EVP (=GroenLinks 1991)
- ARP, CHU, KVP (= CDA 1980)
- SDAP, VDB, CDU (=PvdA 1946)

 

Eendagsvlinders


- Leefbaar Nederland (2002-2003)
- EVP (TK 1982-1986)
- RKPN (TK 1972-1977)
- NMP (TK 1971-1972)
- Unie 55+ (TK 1994-1998)

 

Extreme opmars


- Gouden Dageraad, Griekenland
Extreem-rechts, 7% in 2012
- Syriza, Griekenland
Extreem-links 26,9% in 2012
- Front National, Frankrijk
Extreem-rechts, 13,6% in 2012
- Sinn Fein, Ierland
Extreem-links, 9,9% in 2011
- Ware Finnen, Finland
Extreem-rechts, 19% in 2011
- LNNK, Letland
Extreem-rechts, 13,9 % in 2011
- Eenheidslijst, Denemarken
Extreem-links, 6,7% in 2011
- Jobbik, Hongarije
Extreem-rechts, 16,7% in 2010
- Zweedse Democraten, Zweden
Extreem-rechts 5,7% in 2010

 

Subsidiegevers


logo ministerie OCW Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
logo Universiteit Maastricht Maastricht Universiteit
logo Gemeente Maastricht Gemeente Maastricht
logo Provincie Limburg Provincie Limburg

 

Colofon

De Hofvijver is een uitgave van het Montesquieu Instituut en zijn partners.

 

Aan- en afmelden

Hier kunt u zich aanmelden voor deze nieuwsbrief.

Deze brief niet meer ontvangen? U kunt zich hier afmelden.

 

Parlement.com

Kiezers
Partijen
Tweede Kamer
Eerste Kamer
Regering
Polder
Europa

Europa-Nu.nl

Praktisch Europa
Europa in de wereld
Nederland en Europa
Hot Issues
Beleid en toekomst
Wie doet wat
Wat komt eraan

Montesquieu-Instituut.nl

Het instituut
Onderzoek
Onderwijs
Valorisatie
Publicaties
Europa
Nederland