Periode 1840-1848: onder koning Willem II

Kort na de afkondiging van de Grondwetsherziening van 1840 doet koning Willem I afstand van de troon ten gunste van zijn oudste zoon, die vanaf 7 oktober 1840 als koning Willem II gaat regeren. Het bewind van de nieuwe koning verschilt niet zo veel van dat van zijn vader.

Ook Willem II heeft veel invloed op het bestuur en bemoeit zich met allerlei detailzaken. Bovendien is er net als onder het bewind van zijn vader veel kritiek op het financiële beleid. De koning houdt bovendien lange tijd iedere democratische hervorming tegen, en wenst zeker geen grotere invloed van de Tweede Kamer op het bestuur.

Als echter begin 1848 in Duitsland en Frankrijk revoluties uitbreken, wijzigt hij (in één nacht) van standpunt. Buiten zijn ministers om vraagt hij de Tweede Kamervoorzitter om advies. Er wordt vervolgens een Grondwetscommissie ingesteld onder leiding van de liberaal Thorbecke. Die commissie komt met ingrijpende wijzigingen. De nieuwe Grondwet is de basis van ons huidige parlementaire stelsel. Op 17 maart 1849, vier maanden nadat de Grondwetsherziening tot stand is gekomen, overlijdt Willem II.

Inhoudsopgave van deze pagina:


1.

Ministers

Hieronder een overzicht van de ministers van 1840-1848.

 
Secretaris van Staat
minister: Mr. H.J. baron van Doorn van Westcapelle (behoudend voor 1848) (7 oktober 1840 - 20 oktober 1840)

Buitenlandse Zaken
minister: Mr. J.G. baron Verstolk van Soelen (reg.gezind) (7 oktober 1840 - 13 september 1841)
minister a.i.: Mr. H. baron van Zuylen van Nijevelt (reg.gezind) (13 september 1841 - 6 oktober 1841)
minister: J.W. baron Huyssen van Kattendijke (reg.gezind) (6 oktober 1841 - 21 september 1843)
minister a.i.: W.A. baron Schimmelpenninck van der Oye (reg.gezind) (21 september 1843 - 15 oktober 1843)
minister: J.A.H. de la Sarraz (behoudend voor 1848) (15 oktober 1843 - 1 januari 1848)
minister: Mr. L.N. graaf van Randwijck (behoudend voor 1848) (1 januari 1848 - 25 maart 1848)

Justitie
minister: Mr. C.F. van Maanen (behoudend voor 1848) (7 oktober 1840 - 1 april 1842)
minister: Mr. F.A. van Hall (moderaat) (1 april 1842 - 7 maart 1844)
minister a.i.: Jhr.Mr. M.W. de Jonge van Campensnieuwland (behoudend voor 1848) (7 maart 1844 - 1 augustus 1844)
minister: Jhr.Mr. M.W. de Jonge van Campensnieuwland (behoudend voor 1848) (1 augustus 1844 - 19 maart 1848)

Binnenlandse Zaken
minister: H.M. baron de Kock (reg.gezind) (7 oktober 1840 - 1 juni 1841)
minister: W.A. baron Schimmelpenninck van der Oye (reg.gezind) (1 juni 1841 - 15 februari 1846)
minister a.i.: Jhr. J.A. van der Heim van Duivendijke (reg.gezind) (15 februari 1846 - 1 juni 1846)
minister a.i.: Mr. C. Vollenhoven (reg.gezind) (1 juni 1846 - 12 oktober 1846)
minister: Mr. L.N. graaf van Randwijck (behoudend voor 1848) (12 oktober 1846 - 1 januari 1848)
minister: Jhr. J.A. van der Heim van Duivendijke (reg.gezind) (1 januari 1848 - 25 maart 1848)

Financiën
minister: J.J. Rochussen (reg.gezind) (7 oktober 1840 - 25 juni 1843)
minister: Jhr. J.A. van der Heim van Duivendijke (reg.gezind) (25 juni 1843 - 22 september 1843)
minister a.i.: Mr. F.A. van Hall (moderaat) (22 september 1843 - 7 maart 1844)
minister: Mr. F.A. van Hall (moderaat) (7 maart 1844 - 1 januari 1848)
minister: Jhr. W.L.F.Ch. van Rappard (reg.gezind) (1 januari 1848 - 25 maart 1848)

Oorlog
minister: A. Schuurman (reg.gezind) (7 oktober 1840 - 15 maart 1841)
minister: F.C. List (reg.gezind) (15 maart 1841 - 25 maart 1848)

Marine
minister a.i.: Jhr. J.J. Quarles van Ufford (technocraat) (1 januari 1842 - 2 juni 1842)

Koloniën
minister: J.Ch. Baud (reg.gezind) (1 januari 1842 - 25 maart 1848)
minister: J.C. Rijk (reg.gezind) (1 januari 1842 - 25 maart 1848)

Marine en Koloniën
minister: J.Ch. Baud (reg.gezind) (7 oktober 1840 - 1 januari 1842)

Zaken der Rooms-Katholieke Eredienst
minister: F.J.M.Th. baron De Pélichy de Lichtervelde (reg.gezind) (7 oktober 1840 - 25 november 1844)
minister a.i.: J.C. Willemse (technocraat) (24 november 1844 - 15 januari 1845)
minister a.i.: Mr. J.B. van Son (reg.gezind) (16 januari 1845 - 16 augustus 1845)
minister: Mr. J.B. van Son (reg.gezind) (16 augustus 1845 - 25 maart 1848)

Zaken van de Hervormde en andere Erediensten, behalve die der Rooms-Katholieke
minister: Mr. F.W.F.Th. baron van Pallandt van Keppel (reg.gezind) (7 oktober 1840 - 1 maart 1841)
minister: Mr. H. baron van Zuylen van Nijevelt (reg.gezind) (1 maart 1841 - 25 maart 1848)

2.

Bijzonderheden

  • Mislukking van de aardappeloogst in 1845, hoge voedselprijzen en werkloosheid in de jaren die daarop volgen leiden in 1847 tot relletjes in Noord-Nederland. De regering komt hierna met 27 voorstellen voor een zeer beperkte Grondwetsherziening, maar de eisen van de liberalen worden niet ingewilligd. Minister Van Hall treedt af, omdat hij de voorstellen niet ver genoeg vindt gaan. Onder invloed van revoluties in Frankrijk en Duitsland gaat de koning in maart 1848 alsnog 'om'. De conservatieve ministers treden direct af, na het besluit tot grondwetsherziening.

Meer over